روش های پرورش هوش هیجانی در کودکان دوره ابتدایی

وقتی صحبت از هوش به میان می آید اولین چیزی که ذهن ما را متوجّه خود می کند، توانایی یادگیری و قدرت فهم مطالب است که آنرا در حوزه ی روان سنجی هوشبهر یا IQ می نامند. ما انتظار داریم هر کس از بهره ی هوشی بالایی برخوردار است اگر نه در همه جنبه ها، حداقل در اکثریت جنبه های زندگی موفّق باشد، اما ما مردم با هوش و تحصیل کرده ای را می بینیم که موفّق نیستند در محل کار، خانه، روابط اجتماعی و... دچار مشکلات عدیده ای می شوند عکس آن هم صادق است عده ای دیگر بدون بهره مندی از هوش بالا در جنبه هایی از زندگی موفّق می باشند حتی موفق تر از گروه اول. خیلی وقت‌ها ذهن ما درگیر این مقوله است که راز این پدیده چیست؟ پاسخ این سوال تقریبا به مفهومی به نام هوش هیجانی برمی گردد، هوش هیجانی (Emotion Intelligence)یا EQ به تازگی وارد مقوله ی روان شناسی گردیده است و آن را به اختصار این چنین تعریف کرده اند:

1- خودآگاهی : این که از احساسات، هیجانات، توانایی ها و... خود به طور صحیح آگاه باشیم.

2- آگاهی اجتماعی: این که از احساسات دیگران آگاه باشیم و به صورت صحیح آن ها را بشناسیم.

3- خود مدیریتی: یعنی بر احساسات، عواطف، هیجانات و بطور کلی بر روان خودمان مدیریت درستی در موفقّیّت های مختلف داشته باشیم.

4- مدیریت رابطه: توانایی در به کارگیری آگاهی از هیجان های دیگران به منظور موفّقیّت در کنترل و مدیریت تعامل ها، همچنین این توانایی تعارض های مشکل را بصورت بهینه حل می نماید.

به طور کلی هوش هیجانی باعث می شود که فرد هیجان های خود را دقیق بشناسد به هنگام وجود آنها آگاهی کامل داشته باشد بر تمایلات خود آگاه باشد و در شرایط مختلف به صورت مناسب واکنش نشان دهد همچنین بتواند واکنش های هیجانی خود را در مقابل همه ی مردم و شرایط مختلف کنترل نماید علاوه بر این ها هیجانات و تمایلات دیگران را هم درک کرده و به طرز صحیحی ارتباطات اجتماعی و تعامل صحیح در میان مردم را در بر می گیرد.

خوشبختانه هوش هیجانی کاملا محیطی است و اکتسابی. یعنی فرد آن را می آموزد و مؤلفه ی ژنتیکی ندارد بنابراین وظیفه ی والدین، معلمان، مربیان، و همه ی کسانی که با آموزش و تعلیم و تربیت سروکار دارند این است که با روش های صحیح واصولی هوش هیجانی که تضمین کننده زندگی سالم فرد می باشد را پرورش دهند. در مقطعی از زندگی فردو متناسب با رشد روانی – اجتماعی وی اصولی را می بایست مد نظر قرار داد تا بتوان هوش هیجانی را در حد اعلای خود پرورش داد که خود بحثی طولانی می طلبد.

و اما در این نوشتار به صورت مختصر به 25 روش در پرورش هوش هیجانی در دوره ی ابتدایی اشاره می کنیم باشد که گامی هر چند کوچک در راهی طولانی که در راستای تربیت بچّه ها بر عهده داریم برداشته باشیم.

1- از هیجانات بچّه ها مطلع شوید.

2- هیجانات را به عنوان فرصتی برای تدریس و ایجاد صمیمیت در نظر بگیرید.

3- با همدلی به احساسات آن ها گوش دهید.

4- به آن ها کمک کنید هیجانات خود را ابراز نمایند.

5- انتقاد بی رویه نکنید.

6- به موقع از آن ها تعریف و تمجید نمایید.

7- از برنامه ریزی دستوری بپرهیزید.

8- در خیالات بچّه ها شریک شوید.

9- با آن ها صادق باشید.

10- صبور باشید (در همه مراحل تدریس)

11- به ماهیت رشد بچّه ها توجّه کنید (یعنی بدانید در کدام مرحله رشد روانی – اجتماعی هستند.)

12- راه حل های خود را تحمیل نکنید.

13- حس مسئولیت پذیری را در آن ها تقویت کنید.

14- محیط تدریس را با نشاط کنید.

15- روحیه همکاری بادیگران را تقویت نمایید.

16- مهارت های اجتماعی را برای بچّه ها آموزش دهید.

17- درباره ی لغات و عباراتی که به ارتباطات اجتماعی مربوط هستند با حوصله توضیح دهید.

18- از بچّه ها بخواهید احساسات خود را نقّاشی کنند.

19- به بچّه ها یاد دهید عواطف خودشان را بیان کنند.

20- از آن ها بخواهید با شما درد دل کنند.

21- جنبه های مثبت آن ها را تشویق کنید.

22- نسبت به جنبه های منفی رفتار آن ها بی تفاوت باشید امّا در وقت مناسب توضیح دهید که رفتار را نمی پسندید.

23- به آن ها الگوهای موفق را معرفی نمایید.

24- مطالعه کردن را در آن ها تشویق کنید.

25- از آن ها بخواهید احساسات خود را بنویسند.

تهیه کننده: نصیر کوشکی عضو گروه های آموزشی ابتدایی