ردیف و قافیه در شعرهای ابتدیی

مهمترین آرایه های ادبی در ادبیّات فارسی عبارتند از: تشبیه. استعاره. کنایه. حقیقت و مجاز.واج آرایی. سجع. موازنه و ترصیع. جناس. اشتقاق. تکرار و تصدیر. مراعات نظیر. تلمیح. تضمین. تضاد.تناقض. حس آمیزی. ایهام.لف و نشر. اغراق
1- ردیف: کلمه یا کلمات تکراری که در پایان ابیات به معنای یکسان به کار می روند، ردیف می گویند. آوردن ردیف در شعر اختیاری است. شعری که دارای ردیف باشد، به آن مُردّف گفته می شود. مثال:
ای ساربان آهسته ران، کارام جانم می رود وان دل که با خود داشتم، با دلستانم می رود
2- قافیه: به واژه هایی که در پایان مصراع ها می آید و یک یا چند حرف آخر آن ها مشترک می باشد. در بیتی که ردیف وجود داشته باشد، کلمات قافیه قبل از آن می آیند و در بیتی که ردیف نداشته باشد کلمات قافیه در پایان بیت می آیند. آوردن قافیه درابیات شعر اجباری است.
مثال:سرو چمان من چرا میل چمن نمی کند همدم گل نمی شود یاد سمن نمی کند
دل من همی داد گفتی گوایی که باشد مرا ازتو روزی جدایی

قافیه چیست؟ ردیف چیست؟ انواع قافیه

تعریف قافیه چیست؟

هر شعر نظمی باید قافیه داشته باشد. برای تعریف قافیه باید بگوییم: به کلماتی که در انتهای هر مصراع بیایند + هم وزن باشند + در حرف آخر با هم مشترک باشند، قافیه گفته می شود.

تعریف ردیف چیست؟

تعریف ردیف اینگونه است: به کلماتی که دقیقاً عین هم باشند و بعد از قافیه بیایند، ردیف می گویند. یک شعر یا یک بیت می تواند ردیف نداشته باشد یا می تواند دارای باشد که به آن مردّف می گویند.

مثالی برای شعر مردف:

مسلمانان مرا وقتی دلی بود ….. که با وی گفتمی گر مشکلی بود

به گردابی چو می افتادم ازغم ….. به تدبیرش امید ساحلی بود

بود در مصراع اول،دوم و سوم ردیف است و دلی،مشکلی و ساحلی قافیه است

مثال برای شعر بدون ردیف:

ای نعمت ولایت تو، بهترین نعم ….. وی لطف بی نهایت تو شامل امم
هم کاشف الغمومی و هم باقر العلوم ….. هم چشمه کمالی و هم منبع حکم

کلمات نِعَم،اُمَم و حکم ردیف نیستند (چون قرار ما این بود که ردیف ها عین هم باشند) پس اینها قافیه می باشند.

نکته:

آوردن ردیف اختیاری است و شاعر می تواند ردیف را نیاورد. اما اگر در بیت اول شعری ردیف آورده شد شاعر باید در ابیاتی بعدی هم ردیف را بیاورد، وگرنه شعر ناقص است.

انواع قافیه را بشناسید

انواع قافیه چیست؟ در یک دسته بندی قافیه را به چهار بخش: قافیه متوالی – درونی – میانی – پایانی تقسیم می کنند.

قافیه درونی آن است که قافیه اضافی دقیقا در وسط مصرع ها نمی آید گرچه از نظر وزن قرینه یکدیگر هستند:

هم رنگ رویش در چمن گل با سمن گردیدمی

دایم به بویش چون صبا گر چمن گردیدمی

این بیت قافیه پایانی نیز دارد.

قافیه درونی در اوزانی که هر مصرع آنها به دو بخش مساوی تقسیم می شود، آخر سه نیم مصرع اول بیت می تواند قافیه دار باشد، این نوع قافیه را می توان قافیه میانی نامید.

قافیه میانی کاربرد زیادی دارد:

در رفتن جان از بدن، گویند هر نوعی سخن

من خود به چشم خویشتن دیدم که جانم می رود

قافیه پایانی در این نوع شعر قافیه اضافی در پایان مصرع ها یا ابیات و قبل از قافیه اصلی می آید:
طرفه می دارند یاران صبر من بر داغ و درد

داغ و دردی کز تو باشد خوشتر است از باغ و ورد

و یا

ای از مکارم تو شده در جهان خبر

افکنده از سیاست تو آسمان سپر

املا و واژه آموزی صفحه 15 نگارش ششم

1- از بین واژههای زیر آنهایی را که با هم ارتباط دارند، در یک گروه قرار دهید.

جواب الف) فکر، افکار، تفکر، متفکران

جواب ب) معلومات، تعلیم، معلمان، تعلیمات

2-مانند نمونه، واژهها را کنار هم قرار دهید و هر تعداد که می توانید، واژهی جدید بسازید و در جدول بنویسید.

جواب زیبایی های اخلاق، رفتار نیک رفتار پسندیده، شناخت آفرینش، زیبایی های خالق، شناخت خالق، زیبایی های آفرینش و ….

٣. الف) جدول را بصورت زیر کامل می کنیم

جواب قسمت بالا با با عنوان جواب 3 در نظرات ارسال نمایید

ب) جدول را کامل کنید.

جواب قسمت بالا با با عنوان هم خانواده در نظرات ارسال نمایید.

جواب صفحه 17 نگارش ششم

1 متن زیر را با یکی از کلمات» از، به، در، با «کامل کنید.

جواب چلچله ی خوش آواز …..در….. آبی آرام بلند به پرواز در آمد. …..به….. ابر سلام کرد. …..از….. کنار خورشید گذشت و …..به….. او لبخند زد. …..با….. باد همنوا شد ……به….. زمزمه آب گوش داد و چهره ی زیبای خود را …..در….. آن مشاهده کرد. چلچله می دانست که چگونه ….از…. این همه زیبایی لذت ببرد.

2- در مورد یکی از آفریده ّ های خدا که توجه شما را جلب کرده است، تحقیق کنید و گزارشی در دو بند ارائه دهید.٭

جواب از نظر من یکی از شگفت انگیز ترین آفریدگار های خدا فصل ها هستند هر فصلی زیبایی خودش را دارد.

جواب صفحه 18 نگارش ششم

1- به جای واژگان مشخص شده، واژه های دیگری قرار دهید و جمله را باز نویسید کنید.

الف)هیچ چیز نمی تواند اثر محبت را از بین ببرد

جواب هیچ چیز نمی تواند اثر مهربانی را از بین ببرد.

ب) بپرسیم و از پرسیدن نهراسیم.

جواب بپرسیم و از پرسیدن نترسیم.

2-اکنون، درباره موضوعی که بیشتر از هرچیز دیگری درباره آن می اندیشید، یک بند بنویسید

جواب همه ما انسان هستیم و باید به همدیگر احترام بگذاریم و هیچ وقت دعوا نکنیم پس سعی کنیم همیشه باطن ما خوب باشد نه ظاهر.

3- ضرب المثل ((از تو حرکت، از خدا برکت)) را در یک بند توضیح دهید.

جواب برای رسیدن به اهداف و خواسته ها باید تلاش کرد. دعاکردن به درگاه خدا در حالی که کاری برای رسیدن به خواسته ها انجام نمی دهیم
مفید نخواهد بود. خداوند به کسانی برای رسیده به خواسته هایشان کمک خواهد کرد، در حالی که بر خدا توکل می کنند و خواسته های خودرا
از در گاه خداوند می خواهند تلاش نیز می کنند. این ضرب المثل در واقع این مورد را بیان می کند.

الف(این جمله ّ ها را با دقت بخوانید و به ترتیب درست، شمارهگذاری کنید.
4) مرد نگاهی به نانوا انداخت و گفت: «نان نیست، جان است برادر!»
6) مرد گرسنه با دست نانی را نوازش کرد و گفت: «ای مرد، چقدر می گیری که مرا از این نان ها سیر کنی؟»
1) روزی روزگاری مردی خسته و مانده، تشنه و گرسنه به شهری رسید.
7) این شد که گفت: «سکه ای بده و هرچه که می خواهی از این نان ها بخور!»
3) «چه می خواهی مرد؟ اینها که می بینی نان است، نه چیز دیگر!»
5) نانوا لبخندی زد و گفت: «سکه ای بده و نان بخر و بخور. نوش جانت!»
2) او با دیدن نان های تازه آب دهانش سرازیر شد.

ب) پس از مرتب کردن جملهها، دو سؤال طرح کنید و پاسخ آنها را بنویسید (سعی کنید سؤال ها با توجه به مفهوم کلی متن باشد).

الف) آن مرد برای دریافت نان باید چه کاری انجام می داد؟
ب) نانوا وقتی دید که مرد با دیدن نان آب دهانش سرازیر شده، چه گفت؟

جواب صفحه 21 نگارش ششم

2- با توجه به جدول الف، حروف را جایگزین نمادها کنید و واژههای بهدست آمده را بنویسید.

1- شخصیت

2- آفرینش

3- سپاسداری