نمونه هایی از آرایه ی تلمیح در ادبیات دوره راهنمایی

تلمیح : شاعر یا نویسنده ، گاهی برای زیباتر ساختن سخن و تأثیر گذاری بیش تر آن ، به اشاره و غیر مستقیم از آیات ، روایات ، احادیث ، داستان ها و رویدادهای مهمّ تاریخی و... استفاده می کند . به این شیوه ی بهره گیری از کلام ، «تلمیح » می گویند .

نمونه هایی از آرایه ی تلمیح در ادبیات دوره راهنمایی

ناشناسی که به تاریکی شب                         می برد شام یتیمان عرب

عشق بازی که هم آغوش خطر                    خفت در خوابگه پیغمبر

مادر ای آفتاب هستی بخش                          زیر پایت بهشت جاوید است

ذات او دروازه ی شهر علوم                         زیر فرمانش حجاز و چین و روم

عشق با دشوار ورزیدن خوش است                  چون خلیل از شعله گل چیدن خوش است

افتد اگر گذار خلیل اندر آن مقام                     قربان کند دوباره پسر در منای توس

یوسف آخر زمان آید به دوران غم مخور           کلبه ی احزان شود روزی گلستان غم مخور

همچو یوسف به سر تخت برآیی از چاه

پسر نوح با بدان بنشست               خاندان نبوّتش گم شد

سگ اصحاب کهف رورزی چند             پی نیکان گرفت و مردم شد

چون سگ اصحاب کهف آن خرس زار               شد ملازم در پی آن بردبار

یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مخور              کلبه ی احزان شود روزی گلستان غم مخور

ای دل ار سیل فنا بنیاد هستی برکند                        چون تو را نوح است کشتیبان ز توفان غم مخور

اشاره به کمک کردن حضرت علی ( ع ) به کودکان و فقیران به طوری که شناخته نشوند .

نقل است که حضرت علی (ع) هنگام شب و به طور ناشناس برای انسان های نیازمند غذا می بردند.

اشاره به خوابیدن حضرت علی (ع) در بستر پیامبر در شب هجرت از مکّه به مدینه دارد.

کفّار تصمیم گرفتند که پیامبر اسلام را شبانه به قتل برسانند . پیامبر که از این موضوع آگاه شده بود تصمیم گرفت که شبانه از مکّه خارج و به سمت مدینه برود، برای این که کافران متوجّه این موضوع نشوند تصمیم بر این شد که حضرت علی در بستر پیامبر بخوابد تا کافران تصوّر کنند که پیامبر است . هنگامی که کافران و مخالفان پیامبر به سمت بستر آن حضرت هجوم بردند دیدند که امام علی (ع)در بستر خوابیده است ، به این ترتیب نقشه ی کافران نقش بر آب شد.

اشاره به سخن پیامبر اسلام دارد که فرمودند : بهشت زیر پای مادران است .

چون به این حدیث اشاره شده است بنابر این تلمیح دارد.

پیامبر اسلام درباره ی حضرت علی (ع) فرمودند : من شهر علمم و علی دروازه ی آن .

در این بیت چون این حدیث پیامبر آمده است آرایه ی تلمیح دارد.

اشاره به داستان به آتش افکندن حضرت ابراهیم دارد .

حضرت ابراهیم برای این که کافران را آگاه کند که پرستیدن بت ها کار درستی نیست و برای این که نشان دهد که بت ها حتّی نمی توانند از خود دفاع کنند در روزی که همه ی کافران برای برگزاری جشنی به خارج از شهر رفته بودند وارد بتخانه شد و تمام بت ها را شکست و فقط بت بزرگ را باقی گذاشت .هنگامی که کافران بازگشتند و بت ها را شکسته دیدند گفتند که این کار را ابراهیم انجام داده است ، به این ترتیب بود که تصمیم گرفتند آن حضرت را از بین ببرند ، برای این کار آتشی عظیم برافروختند و ابراهیم را از فاصله ای دور به آتش افکندند امّا آتش به إذن خداوند بر ابراهیم سرد و سلامت شد .

چون در این بیت به این مفهوم آیات قرآنی اشاره شده  است تلمیح دارد .

اشاره به تصمیم حضرت ابراهیم برای قربانی کردن فرزندش اسماعیل در راه خداوند دارد.

پس از این که حضرت ابراهیم از همسرش هاجر صاحب فرزندی به نام اسماعیل شد  و او توسط مادرش در بیابان پرورش پیدا کرد خداوند برای آزمایش ابراهیم از او خواست که فرزندش را قربانی کند ، حضرت ابراهیم هم علی رغم تلاش شیطان برای منصرف کردن آن حضرت تصمیم گرفت  که این کار را انجام دهد ، هنگامی که خداوند اراده ی او را دید برایش گوسفندی فرستاد که قربانی کند  .

اشاره به داستان حضرت یوسف (ع) دارد.

اشاره به ماجرای نجات یافتن یوسف از چاه و رسیدن به مقام عزیزی مصر دارد.

اصحاب کهف ( یاران غار) گروهی بودند  که از دست ظلم و ستم پادشاه زمان خود به غاری پناه بردند و مدت 309سال خوابیدند و هنگامی که بیدار شدند فکر کردند که یک شب خوابیده اند یک نفر از بین آن ها به شهر رفت تا آذوقه تهیه کند وقتی پول خود را ارائه داد با تعجّب و شگفتی مردم روبرو شد . مردم فکر می کردند که آن ها گنج پیدا کرده اند ، وقتی او به موضوع پی برد که مدت به خواب رفتن آن ها بیش از یک شب بوده به غار برگشت و به دوستان خود اطلاع داد و آن ها دوباره به إذن خداوند به خواب ابدی رفتند .

اشاره به داستان حضرت یوسف دارد.

اشاره به این دارد که حضرت نوح به دستور خداوند مشغول ساختن کشتی شد و مردم را از وقوع سیل و طوفانی عظیم با خبر کرد امّا بسیاری از مردم از جمله فرزند خودش به نام کنعان این موضوع را نپذیرفتند و پس از وقوع طوفان به جز کسانی که سوار کشتی شده بودند بقیه غرق شدند و نابود شدند.