آرایه ی واج آرایی و سجع

واج آرایی (نغمه ی حروف):به تکرار یک واج (صامت یا مصوت) در یک بیت یا عبارت گفته می شود به گونه ای که طنین آن در گوش بر جای بماند و باعث پیدایش موسیقی آوایی در آن بخش از کلام شود؛ برای نمونه در این بیت حافظ:  

* رشته ی تسبیح اگر بگسست معذورم بدار/دستم اندر ساقی سیمین ساق بود

صامت /س/  چندین بار تکرار شده است و در گوش طنین انداز است.

*صدای سکوت از سرسرا می آمد.

صامت /س/  چندین بار تکرار شده است و در گوش طنین انداز است.

خیزیدوخز آرید که هنگام خزان است   بادخنک از جانب خوارزم وزان است

صامت/خ/ 5بار ومصوت/آ/ 7بار تکرار شده است.

سجع (تسجیع): هر گاه واژه های پایانیدو قرینه ی کلام در واج آخر مشترک باشند، آرایه ی سجع پدید می آید و آن دو جمله مسجّع خوانده می شوند. معمولاً هر قرینه از یک جمله تشکیل می شود اما گاهی نیز یک قرینه از دو یا چند جمله کوتاه پدید آمده است.

همچنین در اغلب نمونه های نثر مسجّع، واژه های پایانی دو جمله، در بیش از یک حرف مشترک اند و در واقع  هم قافیه می باشند؛‌ برای مثال:

هست کننده از نیستی، نیست کننده پس از هستی