تلمیح

(در لغت یعنی به گوشه چشم اشاره کردن)از جمله صنایع معنوی بدیع است که در آن نویسنده یا گوینده در ضمن نوشتار یا گفتار خودش به آیه، حدیث، داستان، یا مثل معروفی اشاره داشته باشد

آرایه: تناسب (گل، برگ، بلبل، قمری)/ تشخیص (گل، برگ، بلبل، قمری یاد خداوندگار می کند)/ تلمیح (اشاره به آیات قرآن)

بیت سوم تلمیح.سوره ی جمعه آیه ی یک.و مراعات النظیر گل برگ بلبل قمری

مفهوم: همه ی موجودات خداوند را ستایش می کنند.

(صفحه 328 فنون بلاغت و صناعات ادبی، جلد دوّم.)به عنوان چند نمونه از تلمیح می‌توان موارد زیر را بیان کرد:

شاه ترکان سخن مدّعیان می‌شنود شرمی از مظلمه خون سیاووشش باد (حافظ)

که اشاره‌اش به داستان سیاووش در شاهنامه فردوسی ست.

بوی پیراهن گم‌گشته خود می‌شنوم گر بگویم همه گویند ضلالی‌ست قدیم (سعدی)

که به داستان یوسف در قرآن اشاره می‌کند.

تلمیح غیر از معنای اصلی آن که در عرصه ادبیات است در عرصه‌های دیگر مثل موسیقی نیز به‌کار می‌رود. در جاز نوازنده یا خواننده در جریان بداهه‌نوازی یا بداهه‌خوانی به آهنگ‌های مشهور دیگر اشاره می‌کند و به این کار نیز تلمیح می‌توان گفت.

ارزش تلمیح به میزان تداعی بستگی دارد که از آن به دست می‌آید. هر قدر اسطوره‌ها و داستان‌های مورد اشاره لطیف‌تر باشد، تلمیح بلیغ‌تر محسوب می‌شد. لازمه بهره‌مندی از تلمیح، آگاهی از دانسته‌ای است که شاعر یا نویسنده بدان اشاره می‌کند؛ به همین سبب دریافتن تلمیح‌هایی که یک شاعر ژاپنی در شعر خود آورده، برای خواننده فارسی‌زبان دشوار به نظر می‌رسد و بالعکس. تلمیح در شعر فارسی، می‌تواند با مراعات نظیر همراه باشد.