سوالات مطالعات اجتماعی با جواب پایه هشتم درس 7

1- انسان تا چه اندازه به ارتباط نیاز دارند؟ چرا؟ 

ارتباط برقرار کردن یکی از نیا زهای مهم بشر است. بدون ارتباط ما نمی توانیم زندگی کنیم. دنیایی را تصوّر کنید که در آن همه چیز داشته باشیم اما با کسی ارتباط نداشته باشیم. به راستی در چنین دنیایی ادامه زندگی ممکن نیست. ارتباط، انسان را قادر می کند تا خواسته ها و نیازهای خود را به دیگران منتقل کند.

2- انسان از طریق ارتباط کدام خواسته ها ونیاز ها ی خود رامی تواند به دیگران منتقل کند؟

محبت کردن، تبادل افکار و اعتقادات، تبادل اطلاعات، در میان گذاشتن احساسات (اندوه و خوشحالی و …)، حل کردن مسائل، درک کردن دیگران، همه و همه از طریق ارتباط بین انسا نها میسّر می شود.

3- شبکه ارتباطی که ما در آن به سر می بریم شامل چه چیز و چه کسانی می شود؟ 

ما در شبکه ای از ارتباطات به سر می بریم. این شبکه از خانواده و دوستان و محله و مدرسه شروع می شود و سپس به کمک وسایل ارتباط جمعی می توانیم حتی در سطح ملی و فراملی ارتباط برقرار کنیم.

4- عناصر - ارتباط یعنی چه؟

ارتباط یعنی جریان ارسال و دریافت پیام.

5- هر - ارتباطی چند عنصر اصلی دارد؟

1 فرستنده – (ارسال کننده پیام)
2 گیرنده – (دریافت کننده پیام)
3 پیام

6- با یک مثال، پیام، فرستنده پیام و گیرنده پیام را مشخص کنید. 

برای مثال وقتی به دوستی سلام می کنیم یا به او لبخند می زنیم، ما فرستنده یک پیام و دوستمان گیرنده آن است. پیام هم سلام یا لبخند ماست.

7- منظور از بازخورد چیست؟ 

اگر گیرنده نیز به فرستنده پیامی بفرستد و او را متوجه کند که معنی پیام را دریافت کرده به این عمل "بازخورد " می گویند.

8- پیام های ارسالی یا دریافتی ما با چه ابزار و روش هایی فرستاده می شوند؟ 

ممکن است با کلام باشد یا با رفتار و حرکات، از طریق نوشته باشد یا تلفن و...

9- رسانه چیست؟ 

هر وسیله ای که پیامی را از فرستنده به گیرنده منتقل کند، رسانه نام دارد.

10- چه ابزارهایی رسانه محسوب می شوند؟ 

در یک ارتباط کلامی، زبان یک رسانه است. بنابراین رسانه از ابزاری مانند زبان تا ابزارهای چاپی (علائم، کتاب ها، روزنامه ها و مجلّات و …) و ابزارهای الکترونیکی (تلفن، رادیو، تلویزیون، اینترنت و …) را دربر می گیرد.
 

11- وزارت ارتباطات وفناوری اطلاعات چه خدماتی به مردم ارائه می کند؟ 

این وزارتخانه خدمات پستی، مخابراتی، رادیویی، صدا و تصویر را به مردم ارائه می کند و مسئولیت توسعه وسایل ارتباطی در کشور را به عهده دارد.

12- کدام سازمان ها زیر نظر وزارت ارتباطات وفناوری اطلاعات فعالیت می کنند؟ 
شرکت ارتباطات سیّار) همراه اول-- ( پُست بانک ایران) پست مالی (سازمان فناوری اطّلاعات ایران - شرکت مخابرات ایران- شرکت ایرانسل -شرکت پُست 

1- نمونه هایی از کاربرد فناوری اطلاعات وارتباطات در زندگی روزمره را نام ببرید.

تلفن همراه (برای ارتباط سریع با دیگران)
پست الکترونیک یا ایمیل (برای مکاتبه)
اینترنت (برای فعالیت های علمی) 
استفاده از کارت های اعتباری به جای پول (خرید و فروش)
پرداخت ها وثبت نام ها به صورت الکترونیک (استفاده از خدمات دولت به صورت الکترونیکی)
آموزش از طریق ویدئو کنفرانس 
استفاده از دوربین برای حفاظت از مکانها و کنترل ترافیک 
استفاده از خدمات بانکی به صورت الکترونیک 
استفاده آنلاین اخبار هواشناسی، سیاسی و.. با تلفن همراه متصل به اینترنت 

2 مزایای استفاده از فناوری ها چیست؟ 

در وقت و هزینه ها صرفه جویی شود، رفت و آمدها در شهرها کمتر شود و به علاوه بتوانیم در 24 ساعت شبانه روز، و نه فقط در ساعاتی معین، از این خدمات بهرهمند شویم.

3 برخی از فناوری های جدید را مثال بزنید.

روشن - و خاموش کردن وسایل خانه از راه دور، با تلفن همراه ثبت میزان - مصرف بر روی قبض آب و برق و گاز، بدون مراجعه به منازل

4 تأثیرات وسایل ارتباط جمعی بر روی مردم تا چه اندازه است؟ 

امروزه صاحب نظران معتقد هستند که رسانه های ارتباط جمعی، تأثیر زیادی بر سبک زندگی و هویت افراد می گذارند. آنها چنین بحث می کنند که رسانه ها می توانند موجب شوند که مردم به شیوه های خاصی فکر کنند و یا وقایع را همان طور که آنها می خواهند ببینند. به عبارت دیگر رسانه ها روی باورها و افکار و رفتار انسا نها اثر می گذارند. این اثرات ممکن است مثبت یا منفی باشند.

5 برخی از اثرات منفی رسانه های ارتباط جمعی را ذکر کنید.

پرخاشگری نوجوانان با تأثیر گرفتن از فیلم ها 
رواج بی بند وباری های اخلاقی از طریق اینترنت 
گسترش مصرف گرایی به وسیله آگهی بازرگانی 

6 تبلیغات وآگهی های بازرگانی چه تأثیری بر سبک زندگی و فرهنگ عمومی می گذارد؟ 

اما اثر تبلیغات از این نظر مهم است که آنها سعی می کنند راه و روشهای مخصوصی برای لباس پوشیدن، غذ اخوردن، خریدن اتومبیل، سرگرمی و … را به همه افراد جامعه انتقال دهند و آن ر و ش ها را تبدیل به فر هنگ عمومی و سبک زندگی کنند.

7 آثار منفی آگهی های بازرگانی چیست؟ 

گسترش مصرف گرایی تغییر سبک زندگی مفید جلوه دادن کالاهای مضر

8 هنگام استفاده از اینترنت به چه مواردی باید توجه کرد؟

الف- بررسی وتحقیق درباره اطلاعات درج شده در اینترنت 
ب - واردنکردن اطلاعات، عکس و فیلم شخصی 
ج- فاش نکردن رمز ایمیل و رمز کارتهای بانکی 
د- استفاده محدود 

9 آیا به اطلاعات موجود در اینترنت می توان اعتماد کرد؟چرا؟ 

همه اطلاعاتی موجود در اینترنت، صحیح نیستند چون از سوی منابع و افراد مختلف منتشر می شوند. پس درباره درستی منبع و پایگاه آنها، تحقیق و پر س وجو کنید

1- ویژگی جغرافیایی شبه جزیره عربستان چیست؟

شبه جزیره عربستان که جزیر ه العرب نیز نامیده می شود در جنو ب غربی آسیا واقع شده است و حدود سه میلیون کیلومتر مربع مساحت دارد. بخش وسیعی از این سرزمین را بیابا نها و ریگزارها و قسمت دیگری را نواحی کوهستانی تشکیل می دهند.

2 کدام شهرهای عربستان در منطقه کوهستانی حجاز قرار گرفته اند؟ 

حجاز از جمله مناطق کوهستانی واقع در غرب جزیر ه العرب است و شهرهای مکه، یثرب (مدینه) و طائف در این منطقه قرار دارند.

3 شغل مردم عربستان چه بود؟ 

آب و هوای گرم و خشک و کمبود آب، باعث شده بود که اغلب ساکنان عربستان زندگی صحر انشینی داشته باشند و از طریق پرورش تعداد کمی دام از جمله شتر، نیازهای روزانه خود را تأمین کنند. البته در مناطق برخوردار از آب، مانند یثرب و یمن، کشاورزی نیز رونق محدودی داشت. همچنین تعدادی از مردم عربستان از طریق کاروا نهای تجاری با نقاط مختلف داد و ستد می کردند

4 مهمترین ایستگاهها و توقفگاه تجاری عربستان کدام شهرها بودند؟ 

مکه و مدینه

5 قبل از ظهور اسلام اوضاع اجتماعی و فرهنگی عربستان چگونه بود؟ 

ساکنان جزیر ه العرب را قوم عرب تشکیل می دادند. آنان به شکل قبیل های زندگی می کردند. حتی ساکنان شهرها نیز وابستگی و خُلق و خوی قبیله ای خود را حفظ کرده بودند. در آستانه ظهور اسلام بیشتر قبایل عرب، پراکنده و فاقد حکومت بودند. اوضاع و شرایط اجتماعی و فرهنگی مردم عربستان در دوران پیش از بعثت، به گونه ای بود که از آن به عصر جاهلیت یاد می شود.

6 مردم عربستان قبل از ظهور اسلام پیرو چه دین وآئینی بودند؟ 

در آن زمان بیشتر عرب ها بُت می پرستیدند و کعبه، خانه خدا را از بتهای گوناگون پر کرده بودند. البته گروهی از عر بها نیز پیرو حضرت ابراهیم و یا دین های یهود، مسیح و زردشت بودند.
 

7 چه مقدار از اعراب دوران جاهلیت با سواد بودند؟ 

اعراب در دوران جاهلیت بهره چندانی از علم و دانش نداشتند و عده کمی از آنها می توانستند بخوانند و بنویسند

8 عوامل گسترش درگیری های قبیله ای و رواج غارتگری چه بود؟

تعصبات کورکورانه قبیله ای (بدون توجه به شناختن گنه کار)
کمبود غذا و سایر نیازهای زندگی 

9 خلاصه ای از زندگی حضرت رسول (ص)دوره زمانی تولد تا بعثت را بنویسید. -

در شهر مکه به دنیا آمد تحت تأثیر محیط نامناسب مکه قرار نگرفت آنچنان که او را محمد امین می خواندند برای -عبادت به غار حرا می رفت در  27 رجب در 40 سالگی به پیامبری مبعوث شد.

10 نخستین افرادی که به پیامبر خدا ایمان آوردند چه کسانی بودند؟

حضرت خدیجه (س) و حضرت علی (ع) نخستین کسانی بودند که به رسول خدا ایمان آوردند. حضرت خدیجه از زنان ثروتمند مکه بود و تمام دارایی خود را در راه نشر اسلام، کمک به فقیران و آزادی بردگان خرج کرد.

11 چگونگی دعوت مردم به خدا از سوی پیامبر را شرح دهید. -

ابتدا به صورت فردی و پنهانی و پس از سه سال به صورت آشکارا مردم را به سوی خدا دعوت کرد.

12 مهمترین مخالفان گسترش دین اسلام که از اشراف وبزرگان قبیله قریش بودند چه نام داشتند؟ -

ابولهب، ابوجهل و ابوسفیان

13 مشرکان برای منصرف کردن پیامبر از ادامه دعوت مردم به سوی خدا چه اقدامی انجام داد؟ -

مشرکان پس از آنکه نتوانستند ابوطالب، بزرگ خاندان بنی هاشم را در پشتیبانی از رسول خدا منصرف کنند، به شیوه دیگری روی آوردند. آنان نخست به حضرت محمد (ص) پیشنهاد کردند که ریاست قبیله و قوم و دریافت ثروت فراوان را بپذیرد و از عقاید خود دست بردارد.

14 پاسخ پیامبر در مقابل پیشنهاد مشرکان برای دست برداشتن از عقاید خود چه بود؟ -

پیامبر اسلام در برابر این پیشنهاد فرمود: «من برای گردآوری مال و فرمانروایی مبعوث نشد ه ام، خدایم مرا به عنوان پیام آور به سوی شما فرستاده، هر گاه از من بپذیرید، این موجب سعادت شما در دو جهان است و اگر آن را رد کنید، من در این راه استقامت می ورزم تا خدا میان من و شما داوری کند.

15 مشرکان پس از پاسخ قاطعانه پیامبر و نا امیدی آنان از دست برداشتن ایشان از عقاید خود چه رفتاری با مسلمانان داشتند و واکنش پیامبر چه بود؟

سران مشرکین، خشمناک از پاسخ پیامبر، تصمیم گرفتند ایشان و مسلمانان را مورد آزار و شکنجه قرار دهند. هر چه زمان می گذشت بر شدت سختگیری و شکنجه مشرکان افزوده می شد. آنان بدترین دشنا م ها و تهمتها را به رسول خدا نسبت می دادند و برخوردهای زشت و ناپسندی با آن حضرت می کردند. پیامبر اسلام در برابر چنین رفتارهایی بردبار بود و با مهربانی مردم را به اسلام فرا می خواند.

16 نام چند تن از پیروان پیامبر اسلام را که توسط مشرکان شکنجه نام ببرید؟ 

یاسر وسمیه (نخستین شهدای اسلام) عمّار پسر یاسر بلال حبشی 

17 چه چیز سبب شد که پیامبر از مسلمانان بخواهد که به حبشه مهاجرت کنند؟ -

آزار و اذیّت مشرکان نسبت به پیروان اسلام آن قدر افزایش یافت که پیامبر از مسلمانان خواست به حبشه مهاجرت کنند.

18 چرا مشرکان دست به تحریم اقتصادی مسلمانان زدند؟ -

مشرکان پس از آنکه متوجه شدند با شکنجه و سرکوب نمی توانند مانع گسترش اسلام شوند، تصمیم گرفتند مسلمانان را
تحریم کنند.

19 عهد نامه ای که مشرکان برای تحریم اقتصادی مسلمانان امضاء کردند شامل چه مواردی بود؟ -

بر اساس آن هرگونه خرید و فروش و رابطه اجتماعی) ازدواج (با پیروان اسلام ممنوع شده بود

20 پس از شروع تحریم اقتصادی، مسلمانان به کدام منطقه مکه رفتند؟ -

به دنبال این تحریم، رسول خدا و یارانش به پیشنهاد ابوطالب به یکی از درّ ه های اطراف مکه به نام " شعب ابوطالب "
پناه بردند. آنها حدود سه سال شرایط بسیار سختی را در این درّه تحمل کردند.

21 برخورد مردم یثرب با پیامبر پس از ورود ایشان به این شهر چگونه بود؟ -

حضرت محمد)ص(چند روز پس از خروج از مکه، در میان هیجان و شادی مسلمانان به یثرب رسید. جوانان آن شهر
که درباره اخلاق نیکو و پسندیده رسول خدا مطالبی شنیده بودند، به استقبال ایشان رفتند.

22 چه زمانی یثرب به مدینه النبی تغییر نام یافت؟ -

پس از ورود پیامبر

23 به چه کسانی انصار وبه چه کسانی مهاجرین گفته می شد؟ -

در تاریخ اسلام به گروهی از ساکنان مدینه که با پیامبر 9 پیمان بستند و آن حضرت را یاری کردند، انصار) یاری
کنندگان (می گویند. همچنین گروه دیگری از مسلمانان که اموال و دارایی خود را رها نمودند و از مکه به مدینه رفتند، به
مهاجرین) هجرت کنندگان (معروف هستند.

24 نخستین اقدام پیامبر پس از ورود به یثرب چه بود؟ -

نخستین اقدام مهم پیامبر پس از ورود به مدینه، ایجاد مسجدی برای انجام امور عبادی، اجتماعی، علمی و سیاسی بود.

25 چه کسانی در ساخت اولین مسجد د رمدینه)یثرب (شرکت کردند و ساخت مسجد از چه نظر اهمیت داشت؟ -

آن حضرت خشت اول مسجد را خود حمل کرد و مسلمانان به خصوص زنان در بنای مسجد مشارکت ورزیدند. مسجد
علاوه بر آنکه مکانی برای عبادت و اجرای مراسم مذهبی به شمار می رفت، مرکزی برای مشورت و تصمیم گیری درباره
امور سیاسی و نظامی نیز بود؛ مسجد همچنین کانون اصلی سوادآموزی و فراگیری علم و دانش محسوب می شد.

26 پیامبر برای از بین بردن تعصبات قومی وقبیله ای چه اقدامی انجام داد؟ -

مسلمانان ساکن مدینه یعنی مهاجرین و انصار از قبایل مختلف بودند. بعضی از این قبایل در گذشته نسبت به هم کینه و
دشمنی شدیدی داشتند. پیامبر به منظور ایجاد محبّت و دوستی بین مسلمانان، آنها را دو به دو با یکدیگر برادر اعلام کرد.
این کار پیامبر گامی در جهت ایجاد امّت) جامعه (اسلامی بود. رسول خدا، علی بن ابیطالب)ع(را به برادری خود
برگزید.

27 پیامبر با چه اقدامی به رسمی تأسیس حکومت اسلامی را اعلام کرد؟ -

تدوین وامضای پیمان نامه میان مسلمانان ویهودیان ساکن مدینه برای ایجاداتحاد سیاسی

28 علت جنگهای پیامبر چه بود؟ -

پیامبر هرگز برای کشور گشایی و جمع آوری غنیمت نمی جنگید در جنگهایی مانند احد و خندق با حمله مشرکان
مجبور به دفاع شد و علت جنگ با یهودیان، پیمان شکنی واتحاد آنان با مشرکان بود.

29 پیامبر در هنگام جنگ چه توصیه ای به مسلمانان می کرد؟ -

پیامبر همواره پیروانش را به رعایت اصول اخلاقی و ارز شهای انسانی در جنگ ها توصیه می نمود؛ او به ویژه سفارش
می کرد با اسیران خو ش رفتاری نمایند و از تخریب و غارت اموال مردم در جنگ پرهیز کنند. آن حضرت همچنین
مراقب بود که مسلمانان همانند مشرکان رفتار نکنند.

30 چرا پیامبر به حاکمان کشورهایی چون ایران، روم وحبشه نامه نوشت و به اسلام دعوت کرد؟ -

هدف دین اسلام هدایت همه مردم جهان است

31 خلاصه ای از واقعه غدیر خم را بنویسید. -

پیامبر در بازگشت از آخرین سفر حج، در محلی به نام غدیر خم پس از تأیید حاضران مبنی بر اولویت خدا و پیامبرش
به تصمیم گیری برای مؤمنان، به مردم فرمود: هر که مرا پیشوای خود می داند پس از من، علی)ع(سپیشوای اوست
خدایا با دوستانش دوست و با دشمنانش دشمن باش و سپس همه حاضران به علی)ع(تبریک گفتند.

32 چند مورد از اخلاق و شیوه حکومتی پیامبر را ذکر کنید. -

مهربان، با گذشت، پارسا، ساده زیست بود هدفش از بعثت را ترویج ارزشهای اخلاقی وتربیت و رستگاری انسانها
می دانست. برپایه تعالیم اسلام حکومت تشکیل داد و در مهمترین مسایل هم مشورت می کرد. مانند کندن خندق به

1- پیامبر در چه تاریخی وفات یافت؟ 

حضرت محمد (ص) در 28 صفر 11 هجری در مدینه وفات یافت و در همان شهر به خاک سپرده شد

2- در منطقه سقیفه بنی ساعده چه ماجرایی اتفاق افتاد؟ 

لحضاتی پس از رحلت حضرت رسول، عده ای از مهاجرین وانصار در منطقه سقیفه بنی ساعده بدون توجه به وصیت پیامبر در غدیر خم ابوبکر را که از مهاجرین کهنسال بود به عنوان خلیفه اول برگزیدند.

3- چرا امام علی (ع) در مقابل ماجرای سقیفه ی بنی ساعده و انتخاب ابوبکر سکوت کرد؟ 

علی (ع) با سکوت خود مانع بروز تفرقه و درگیری میان مسلمانان شد تا اسلام پایدار بماند.

4- هر کدام از سه خلیفه قبل از امام علی (ع) چند سال حکومت کردند و چه اقداماتی در زمان آنان انجام شد؟ 

[1]  ابوبکر (- 2سال) قبل از مرگ، عمر بن خطّاب را جانشین خود کرد 
[ 2] عمر (- 10 سال) ایران، سوریه، لبنان، فلسطین و مصر را تصرف کرد و با تشکیل شورا توسط وی 
عثمان خلیفه سوم شد.
[ 3] عثمان (حدود - 13 سال) رواج زندگی اشرافی خوشگذرانی اطرافیان خلیفه تسلط خاندان بنی امیه بر بیت 
المال مسلمانان
تبعید یاران نزدیک پیامبر از جمله ابوذر،عمّار ومالک اشتر 

5 عثمان چرا و چگونه کشته شد؟ 

عملکرد اطرافیان خلیفه سوم، نارضایتی گروهی از مسلمانان را برانگیخت. آنان از نقاط مختلف به مدینه آمدند و اعتراض
خود را نسبت به عملکرد عاملانش اعلام کردند. امام علی)ع(تلاش زیادی کرد که مخالفان را آرام کند و مانع بروز
درگیری و خونریزی شود، اما سرانجام معترضان خشمگین به خانه خلیفه هجوم بردند و او را کشتند.

6 ویژگیهای منحصر به فرد امام علی (ع) نسبت به دیگر اصحاب پیامبر چه بود؟ 

امام علی (ع) فرزند ابوطالب در کعبه به دنیا آمد. دوران کودکی و نوجوانی را در خانه پیامبر وتحت تربیت وی به سر
برد. وی نخستین مردی بود که به پیامبر اسلام ایمان آورد و همواره پیامبر را در راه گسترش اسلام یاری داد. شهامت و
فداکاری امام علی(ع) و خوابیدن در بستر رسول خدا، سبب شد که پیامبر بدون آسیبی از مشرکان، مکه را به سوی مدینه
ترک کند. دلاوری و شجاعت امیرمؤمنان در جنگهای دوران پیامبر مشهور است.

7 امام علی (ع) در زمان سه خلیفه قبل قبل از خود چه اقداماتی انجام داد؟ 

در دوران سه خلیفه قبلی، آن حضرت به تفسیر قرآن، تربیت شاگردان و پاسخ گویی به سؤالات دینی مردم می پرداخت.
همچنین ایشان به عمران وآبادی و احداث نخلستان ها توجه زیادی داشت.

8 چه زمانی وچرا مردم از امام علی (ع) خواستند تا خلافت را بر عهده بگیرد؟ 

پس از کشته شدن عثمان، مردم دریافتند که جامعه اسلامی بی سرپرست مانده است. بسیاری از مهاجرین و انصار خواهان
بیعت با علی (ع)شدند، اما آن حضرت تمایلی به پذیرش خلافت نداشت. سرانجام با اصرار زیاد مردم، امام علی (ع
)منصب خلافت را پذیرفت. اکثر مهاجرین و انصار به جز تعدادی از اشراف بنی امیه با امام در مسجد مدینه بیعت
کردند.

9 چرا ریاست طلبان و ثروت اندوزان جنگهایی چون جَمَل، صِفَین و نَهروان را بر امام علی (ع) تحمیل کردند؟ 

اصرار امام علی (ع) بر عمل به قرآن و سنت پیامبر و اجرای عدالت و اطمینان ریاست طلبان و ثرو ت اندوزان به
اینکه امام به دلخواه آنان عمل نخواهد

10 امام علی (ع) برای جلوگیری از خونریزی میان مسلمانان قبل از شروع جنگها چه اقدامی انجام داد؟ 

از آنجا که امام علی (ع) هیچ گونه تمایلی به جنگ و خونریزی میان مسلمانان نداشت، کوشید از طریق گفت وگو و
نصیحت بیعت شکنان و شورشیان را قانع کند که دست از تفرقه و آشوب بردارند؛ اما شورشیان اقدام به جنگ کردند.

11 نتیجه جنگ جمل و صفین چه شد؟ 

امام در جنگ جمل بیعت شکنان را شکست داد. در صِفّین امام علی (ع) به مقابله با سپاه معاویه رفت و آنها را ظالمین
نامید. پایداری یاران امام علی (ع) به ویژه مالک اشتر آثار شکست را بر چهره سپاه ستمگر آشکار ساخت، اما در آخرین
لحظات، نیرنگ عمروعاص مانع پیروزی سپاهیان امام علی)ع(شد.

12 امام علی (ع) چند سال حکومت کرد و چرا کوفه را مرکز خلافت خود قرار داد؟ 

امام علی (ع) حدود 5 سال مطابق تعالیم اسلام و روش (سنت) حضرت محمد (ص) حکومت کرد. امام در ابتدای
حکومت خود، برای دفع تهدیدات بیع تشکنان و دشمنان عدالت از مدینه رهسپار عراق شد و شهر کوفه را مرکز خلافت
خود قرار داد.

13 مهم ترین - ویژگی ها و دستاوردهای حکومت امام علی (ع) چه بود؟
[ 1 ] ساده زیستی و مقابله با اشراف یگری
[ 2 ] تأکید بر عدالت
[ 3 ] برگزیدن افراد صالح به حکومت ولایات
[ 4 ] مدارا با مخالفان

14 اشرافی گری چگونه میان مسلمانان شکل گرفت و امام علی (ع) - برای گسترش ساده زیستی چه کرد؟

فتوحات مسلمانان اگرچه موجب ورود اسلام به سرزمین های پهناوری شد، اما ثروت و غنایم حاصل از فتوحات، سبب
ثرو ت اندوزی وتقویت اشرافی گری در میان عد ه ای گردید. امام سعی می کرد با گفتار و کردار خویش توجه مردم را
به ارز شهای دینی و سنت پیامبر جلب نماید. خطبه های فراوانی از ایشان در این موضوع باقی مانده است. آن حضرت با
زندگی بسیار ساده و به دور از تجملات، الگوی مناسبی برای دیگران بود.

15 چه مواردی سبب شد برخی از افراد متوجه مصمّم بودن امام علی (ع) - در اجرای عدالت شوند وبا وی به دشمنی
بپردازند؟

در حکومت امام علی (ع) تمامی مسلمانان از احترام و حقوق برابر برخوردار بودند. امام در توزیع بیت المال هیچ
مسلمانی را بر مسلمان دیگر برتری نمی داد و برای عرب و غیرعرب سهمی یکسان در نظر م یگرفت. کسانی که پیش از
آن، سهم بیشتری از بیت المال می گرفتند در برابر این شیوه عادلانه امام مقاومت کردند. آنها وقتی پی بردند که امام علی
(ع) در اجرای عدالت مصمّم است، به دشمنی با ایشان پرداختند.

16 امام علی (ع) - در انتخاب افراد برای حکومت ولایات چگونه عمل می کرد؟

امام افراد را بر پایه شایستگی و لیاقت برای حکومت ولایات برمی گزید و حاضر نبود برای رسیدن به هدف، از اشخاص
ناصالح و ستمگر استفاده کند. برخی از یاران امام علی (ع) به آن حضرت پیشنهاد می کردند به افرادی که برای حکومت
مشکل ایجاد می کنند، مقام بدهد؛ امام می فرمود: «آیا من پیروزی را با ستم به دست آورم؟

17 معاویه از چه زمانی حاکم شام (سوریه امروزی) بود و شرط وی برای اطاعت از امیر مؤمنان علی (ع) چه بود؟ -

معاویه پسر ابوسفیان که از زمان خلافت عمر حاکم شام (سوریه امروزی) بود، اعلام کرد در صورتی از امام اطاعت می
کند که حکومت شام و مصر به او واگذار شود؛ اما امام با شناختی که از دشمنی امویان با اسلام و پیامبر داشت فرمود:
خداوند دوست ندارد که من «گمرا ه کنندگان» را یاور خود قرار دهم.

18 برخورد امام علی (ع) با مخالفان و منتقدان چگونه بود؟

امام علی (ع) با مخالفان مدارا می کردند و از انتقادهای آنان ناراحت و خشمگین نمی شد و حتی سهمشان را از بیت
المال نیز پرداخت می کرد. امام زمانی با مخالفان برخورد می کرد که آنها دست به شمشیر می بردند.

19 امام حسن (ع) چه زمانی به خلافت رسید؟ -

پس از شهادت امیر مؤمنان در 21 رمضان سال 40 ه.ق. مردم کوفه با امام حسن (ع) بیعت کردند.

20 چرا امام حسن (ع) مجبور به صلح با معاویه شد؟ -

معاویه در اولین روزهای خلافت امام حسن (ع) به عراق لشکر کشید و بادادن وعده هایی چون مقام وپول حتی یاران
نزدیک امام را فریب داد وامام حسن (ع) با شرایطی مجبور به صلح شد.

21 معاویه پس از تحمیل صلح بر امام حسن (ع) و نشستن بر مسند خلافت در شام چه اقداماتی انجام داد؟ -

او که سیاستمداری فریبکار بود با دادن پول و مقام افراد زیرکی چون عمرو عاص را که نقش مهمی در شکست
نخوردن در جنگ صفین داشت را جذب خود کرده بود همچنین به موارد ذکر شده در پیمان نامه عمل نکرد و به - -
دستور او بر منبر ها و نمازجمعه از امام علی (ع) بدگویی می کردند.

22 چه زمانی وچگونه زمینه های قیام امام حسین (ع) فراهم شد؟ -

امام حسین (ع) سا لها در کنار پدرش امیر مؤمنان و برادرش امام حسن (ع) در صحنه جهاد و مبارزه حاضر بود. آن
حضرت پس از شهادت برادر، با سخنرانی و نامه های افشاگرانه علیه حکومت ظالمانه معاویه مبارزه کرد. پس از مرگ
معاویه، پسرش یزید طبق وصیت او به خلافت رسید. یزید مانند جوانان دوران جاهلیت رفتار می کرد. ظلم و فساد آشکار
او در جهان اسلام شهرت داشت.

23 چرا امام حسین (ع) پس از به قدرت رسیدن یزید از مدینه به مکه رفت؟ -

امام حسین (ع) که نمی خواست با یزید بیعت نماید، با خانواده و بستگان خود از مدینه راهی مکه شد. امام قصد داشت
که در پناه خانه خدا و با استفاده از ایام حج، مردم را برای مخالفت با حکومت ستمکار و فاسد یزید آماده کند.

24 چرا امام حسین (ع) به سوی کوفه حرکت کرد؟ -

مردم کوفه که از حرکت آن حضرت به سوی مکه آگاه شده بودند با نوشتن نامه های فراوان، ایشان را به آن شهر دعوت
کردند. امام نخست اعتنایی به آن نامه ها نکرد، اما با اصرار کوفیان، پسر عموی خود مسلم بن عقیل را روانه آنجا کرد پس
از ورود مُسلم به کوفه، هزاران نفر با مسلم به نمایندگی از امام حسین (ع) بیعت کردند. امام نیز پس از دریافت نامه
مسلم، عازم کوفه شد.

25 یزید پس از شنیدن خبر حرکت امام حسین (ع) چه اقدامی انجام داد؟

یزید با شنیدن اخبار کوفه، عبیدالله بن زیاد را که مردی سنگدل و خونریز بود به حکومت آنجا منصوب کرد. عبیدالله با
ایجاد رُعب و وحشت مردم را ترساند و مسلم بن عقیل را دستگیر کرد و به شهادت رساند. او سپس مردم کوفه را وادار
کرد که آماده جنگ با فرزند پیامبر شوند. سپاه یزید مانع رسیدن امام و یارانش به کوفه شدند و کاروان آن حضرت را
ناچار به توقف در سرزمین گرم و خشک کربلا (نینوا) نمودند

26 لشکریان یزید که امام ویارانش را در کربلا مجبور به توقف کرده بودند چه برخوردی با آنان کردند؟ -

لشکریان یزید که تعدادشان بسیار زیاد بود، امام حسین (ع) و یارانش را محاصره و در روز عاشورا جنگ را آغاز کردند.
امام و یارانش که مرگ در راه عقیده و ایمان را سعادت و زندگی در سایه حکومت ستمگران را ننگ می دانستند، شجاعانه
جنگیدند و در راه حق به شهادت رسیدند.

27 چرا قیام کربلا و شهادت امام حسین (ع) نیاز بود؟

اینکه نیم قرن بعد از رحلت رسول خدا، فرد فاسد و گنه کاری چون یزید به عنوان خلیفه مسلمانان به قدرت رسید، نشان
می دهد که جامعه اسلامی دچار انحراف بزرگی شده بود. فقط حرکتی عظیم مانند قیام کربلا و شهادت امام حسین و
فرزندان، بستگان و یارانش می توانست از گسترش این انحراف جلوگیری کند.

28 امام حسین (ع) برای قیام خود چه اهدافی را برشمرده است؟ -

امام حسین (ع) در وصیت نامه خویش، درباره هدف قیام خود فرموده است: «هدف من اصلاح امت جدّم رسول الله، امر
به معروف و نهی از منکر و پیاده کردن سیره , رسول الله و پدرم علی بن ابیطالب است.

29 اهداف قیام کربلا چگونه بر همگان آشکار شد؟ -

حضرت زینب پس از شهادت برادر خود، در دوران اسارت با سخنران یهای روشنگرانه، اهداف قیام کربلا و چهره واقعی
حکومت ستمکار بنی امیه را برای همگان آشکار کرد.

30 قیام کربلا وحادثه عاشورا چه تأثیری بر مردم جهان گذاشته است؟ -

تاریخ گواهی می دهد که از آن پس قیام های زیادی در جهان اسلام و نواحی دیگر از قیام عاشورا الگو گرفته اند. این
قیام تأثیر بسیاری در روحیه ظلم ستیزی مسلمانان به ویژه شیعیان بر جای نهاده است.

1- وضعیت ایران درآستانه حمله اعراب مسلمان به ایران چگونه بود؟ 1 رقابت ودشمنی در دربار ساسانی به حدی بود -
که در چهارسال ده نفر پادشاه شدند 2 شوش فرماندهان ودخالت های آنها در رقابت های سیاسی سپاه را ضعیف کرده -
بود 3 ناراضی بودن مردم به دلیل وجود نظام طبقاتی،بی عدالتی ومالیات های سنگین - 4 قحطی وشیوع بیماری ها اوضاع -
ایران را بدتر کرده بود.
2 - ابوبکر فرمان حمله به چه سر زمین هایی را صادر کرد؟فرمان حمله به مرزهای حکومت ساسانیان وامپراتوری روم -
شرقی صادرکرد.
3- مسلمانان به تدریج در چه جنگ هایی ایرانیان را شکست دادند؟ قادسیه،نهاوند،جلولاد -
4- از سپاه مسلمانان که روحیه بالاتر وانگیره بیشتری -» قادسیه «نتیجه جنگ قادسیه چه شد؟ ارتش ساسانی در نبرد
داشت،شکست خورد.دراین جنگ،رستم فرخ زاد،فرمانده سپاه ساسانی کشته شد ومدتی بعد تیسفون پایتخت ساسانیان
با گنجینه ای از غنائم به تسخیر عرب درآمد.
5- آخرین پادشاه ساسانی که بود وچگونه از بین رفت؟ سرانجام با ورود اعراب به خراسان،یزدگرد سوم به دست -
آسیابانی درمرو به قتل رسید) 31 ق(وامپراتوری ساسانی که بیش از چهارصد سال بر ایران فرمانروایی کرده بود،به پایان
رسید.
6- در نبردی که در «نهاوند» (در نزدیکی همدان) رخ داد، ضربه نهایی بر پیکرانتش ساسانی وارد شد.

7- شیوه حکومت امویان چگونه بود؟امویان حکومت خود را بر پایه ی خشونت وظلم بنا نهادند وچندان به دستورات -
دینی پای بند نبودند.آنان بر خلاف نظر قرآن که برتری انسان را به تقوا وپرهیزگاری میداند،قوم عرب را برتر وشریف تر
از سایر اقوام می پنداشتند
8- تفاوت حکومت امویان وحکومت عباسیان در برخورد با ایرانیان چگونه بود؟درآن دوره اقوام غیر عرب از جمله -
ایرانیان مورد تحقیر وتوهین قرار میگرفتند واجازه نداشتند مقام ومنصب های مهم،مانندحکومت ولایات یافرماندهی سپاه
را عهده دار شوند.خلفای عباسی برخلاف امویان از ایرانیان در سمت های مهمی چون وزارت وفرماندهی سپاه
وحکومت شهرها استفاده می کردندالبته بسیاری از ایرانیانی که به خدمت خلفای عباسی در آمدند،سرنوشتی تلخ
وناگوار داشتند.
9- امویان با امامان وشیعیان چه رفتاری داشتند؟در دوران بنی امیه علاوه بر امام حسن وامام حسین،امام سجادوامام -
محمد باقر (ع) نیز به شهادت رسیدندوشیعیان،آزار واذیت فراوانی را تحمل کردند.
10- عباسیان چگونه به حکومت آمدند؟در اواخر حکومت اموی انها نمایندگانی را به نقاط مختلف ایران از جمله -
خراسان فرستادند و مردم را به قیام علیه بنی امیه وحکومت یکی از افراد خاندان پیامبر)صلی الله علیه واله(دعوت
کردنداما نمیگفتندمنظورشان از آن فرد چه کسی است ایرانیان مسلمان وبه ویژه خراسانیان دعوت عباسیان را
پذیرفتند.سرانجام ابومسلم،سردار ایرانی در خراسان قیام کرداو موفق شد امویان را شکست دهد وسفاح از خاندان
عباسیان را به خلافت برساند. منصور، خلیفه دوم عباسی، شهر بغداد را بنا کرد و آن را مرکز خلافت عباسیان قرار داد. -
12- در دوران بنی عباس چه امامانی زندگی می کردند؟ ششم تا دوازدهم -
13- در دوران بنی امیه چه امامانی زندگی می کردند؟ اول تا پنجم -
14 رابطه عباسیان با امامان شیعه چگونه بود؟ خلفای عباسی از جمله منصور،هارون الرشیدومتوکل،امام شیعه را به سبب -
مبارزه با ظلم وستم،به زندان انداختندوبه شهادت رساندند.
15 شیوه حکومت عباسیان چگونه بود؟ آنها نیز همچون امویان درکاخ ها به خوشگذرانی می پرداختندوضالم وستمگر -
بودند.
16 رابطه عباسیان با ایرانیان چگونه بود؟.خلفای عباسی برخلاف امویان از ایرانیان در سمت های مهمی چون وزارت -
وفرماندهی سپاه وحکومت شهرها استفاده می کردندالبته بسیاری از ایرانیانی که به خدمت خلفای عباسی در
آمدند،سرنوشتی تلخ وناگوار داشتندچنانکه منصورعباسی ناجوانمردانه ابو مسلم خراسانی را به قتل رساندوخاندان
برمکیان را قتل عام کرد.
17 برمکیان چه کسانی بودندوسرانجام آنهاچه شد؟ این خاندان در زمان خلافت هارون،عهده دار وزارت وحکومت -
ولایات شدندونفوذ وقدرت فراوان کسب کردندخلیفه ناگهان بر آنان خشم گرفت ودستور داد آنها را از قدرت برکنار
وزندانی کنندوبه قتل برسانند.
18 نخستین ایرانی مسلمانان چه کسی بود وچه نقشی در اسلام داشت؟ سلمان فارسی،سلمان در جنگ احزاب -
حضورداشت وپیشنهادکرد برای دفاع از شهر مدینه درمقابل حمله مشرکان خندقی حفر شود.
19 چندتن از یاران با وفای حضرت علی نام ببرید؟ سلمان،ابوذر،عمار. -
20 ایرانیان چرا وچگونه مسلمان شدند؟ پس از آنکه اعراب مسلمان به سر زمین ما آمدند مردم ایران را به تدریج با دین -
اسلام آشنا شدند ایرانیان پس از درک پیام اسلام دواطلبانه آن دین را پذیرفتند.پیام اسلام برابری وبرادری بوداین پیام
برای مردم ایران که از امتیازات طبقاتی اشراف ناخشنود بودند جذابیت فراوانی داشت.
21 چه عاملی تاثیر زیادی برتوجه وگرایش مردم ایران به دین اسلام داشت؟ اخلاق و رفتار پیامبر وامامان شیعه.

1- چه عاملی سبب شد تا شرایط مناسبی برای تشکیل سلسله های ایرانی در زمان عباسیان به وجود آمد؟خلافت -
عباسیان پس ازیک قرن فرمانروایی،ضعیف شدوخلفا در اداره ی قلمرو پنهاور خود ناتوان بودند.

2- مهم ترین سلسله های ایرانی که در فاصله قرن های سوم تا پنجم همجری در بخش های ایران حکومت می -
کردند؟ طاهریان،صفاریان،علویان،سامانیان،آل بویه

3- کدام سلسله های ایرانی به فرمان خلیفه عباسی به حکومت منصوب شدند؟ طاهریان وسامانیان 

4- کدام سلسله های ایرانی بی آنکه اجازه وفرمانی از خلفای عباسی بگیرندحکومت خود را برپا کردند؟ صفاریان،علویان طبرستان وآل بویه

5- کدام یک از سلسله های ایرانی بغداد را تصرف کردند وخلفای عباسی را تحت نفوذ خود آورد؟ آل بویه 

6- موسس سلسله صفاریان چه کسی بود وچگونه به قدرت رسید؟ یعقوب لیث،موسس سلسله صفاریان باپشتیبانی مردم -
سیستان وبه خصوص گروه عیاران به قدرت دست یافت.

7- رقابت صفاریان وخلافت عباسی چگونه بود؟ روابط صفاریان باخلافت عباسی خصمانه بود یعقوب لیث صفاری علاوه بر آنکه حکومت طاهریان را برانداخت به عراق نیز لشکر کشی کرد وقصد داشت بغداد را تصرف کند اما از سپاه خلیفه شکست خورد او در فکر جبران این شکست بود اما بیماری ومرگ فرصت جنگی دیگر را با خلیفه به وی نداد.

8- رابطه خلفای عباسی باعلویان وطبرستان چگونه بود؟چرا؟ خلفای عباسی دشمن علویان طبرستان بودند زیرا علویان پیرو مذهب شیعه بودند وحکومت عباسیان را رسمیت نمی شناختند واز آنان اطاعت نمی کردند.

9- مشهورترین فرمانروای آل بویه چه نام داشت؟عضدالدوله 

10- مهم ترین اقدامات عضد الدوله را بنویسید؟ حرم مطهر امامان علیه السلام در نجف،کربلا وکاظمین بازسازی شد و مراسم روز عیدغدیر ومجالس سوگواری امام حسین علیه السلام با شکوه برگزار می شد.

11- کدام از سلسله های ایرانی نقش چشمگیری در رونق وشکوفایی فرهنگ وتمدن ایرانی اسلامی داشتند؟ سامانیان وآل بویه.

12- از قرن سوم هجری به بعد نتیجه وعلاقه کدام حکومت ها به فرهنگ و زبان ایرانی رونق ادبیات فارسی آغازشد؟ سامانیان وصفاریان

13- دوتن از شاعران دوره سامانی را نام ببرید؟ رودکی وفردوسی

1- سه سلسه ترک تبار که از اواخر قرن  4 تا اوایل قرن 7 در ایران حکومت کردند را نام ببرید.

غزنویان سلجوقیان خوارزمشاهیان 

2- غزنویان که بودند و چرا به این نام مشهور شدند؟ 

غزنویان دودمانی تر ک تبار بودند که چون حکومت خود را از شهر غزنین (غزنه) آغاز کردند به این نام مشهور شدند.

3- غزنویان چگونه پس از سامانیان به قدرت رسیدند؟ 

پس از ضعف سامانیان، محمود غزنوی که حاکم غزنه بود، خراسان را تصرف کرد. خلیفه عباسی نیز حکومت او را به رسمیت شناخت. سلطان محمود غزنوی به پشتوانه سپاه نیرومند خود در اغلب جنگها، پیروز ی هایی به دست آورد و قلمرو غزنویان را تا رِی در مرکز ایران گسترش داد.

4- علت شهرت سلطان محمود غزنوی در تاریخ چیست؟ 

به سبب لشکرکشی های متعدد سلطان به هندوستان

5- علت اصلی لشکر کشی سلطان محمود غزنوی به هندوستان چه بود؟ 

به بهانه رواج اسلام اما در اصل به طمع ثروت هنگفتی بود که در این کشور وجود داشت

6- سلطان محمود غزنوی در حمله به هندوستان چه اقداماتی انجام داد و چه غنائمی به دست آورد؟ 

وی در این لشکرکشی ها مناطقی از هندوستان را تصرف نمود و معبد سومَنات را خراب کرد. او اسیران زیادی را با خود به سرزمین های دیگر برد و ثرو تها و غنائم زیادی به دست آورد که بخشی را به خلیفه عباسی پیشکش کرد.

7- پس از سلطان محمود چه کسی حاکم غزنویان شد و چه تفاوتی با وی داشت؟ 

پسرش سلطان مسعود اگر چه، سلطان مسعود فرمانروایی بی باک وجسور بود اما تدبیر پدر را نداشت. او از سلجوقیان شکست خورد و مدتی بعد توسط سپاهیان شورشی خود به قتل رسید.

8- قدرت وحکومت غزنویان بر چه چیزی استوار بود؟ چرا؟ 

بر نیروی نظامی استوار بود و آنها از محبوبیت و مقبولیتی که صفاریان و سامانیان و آل بویه در بین توده مردم داشتند، بی بهره بودند.

9- رابطه غزنویان با خلفای عباسی چگونه بود؟ 

رابطه حکومت غزنویان با خلفای عباسی دوستانه بود و سلاطین غزنوی به ویژه سلطان محمود، خود را مطیع و تابع خلافت عباسی می دانستند.

10- سسلجوقیان چگونه به قدرت رسیدند؟ -

سلجوقیان نیز طایفه ای از ترکان بودند که پس از پذیرش اسلام به ماوراءالنهر مهاجرت کردند. یکی از نوادگان سلجوق (جدّ سلجوقیان) به نام طُغِرل پس از شکست سلطان مسعود غزنوی، در نیشابور بر تخت نشست.

11- را داد و حکومت «سلطان رکن الدین» چرا خلیفه عباسی به طُغرِل لقب او را بر ایران و عراق تأیید کرد.

الف= براندازی حکومت - شیعه مذهب آل بویه
ب= از  میان برداشتن خطری که از جانب خلافت فاطمی مصر متوجه خلافت عباسی بود.

12- اوج قدرت سلجوقیان در زمان کدام حاکم سلجوقی بود؟ چرا؟ 

آلب ارسلان، برادرزاده و جانشین طُغِرل بود و توانست با راهنمایی خواجه نظام الملک وزیر، رقیبان داخلی را سرکوب کند و بر قدرت و استحکام حکومت سلجوقی بیفزاید. آلب ارسلان همچنین به ارمنستان و گرجستان لشکرکشی کرد. او در نبرد مَلازگِرد در سال 463 ق رومیان را شکست سختی داد و امپراتور روم شرقی را به اسارت گرفت. در نتیجه این پیروزی، بخشهای وسیعی از آسیای صغیر به تصرف سپاهیان سلجوقی درآمد.

13- قلمرو سلجوقیان در زمان چه کسی گسترش پیدا کرد؟ وبه کدام شهر توجه بیشتری کرد؟ 

ملکشاه، پسر آلب ارسلان، از دیگر پادشاهان مشهور سلجوقی بود. وی مناطقی از ماوراءالنهر و شام را فتح کرد و حکومت سلجوقیان در دوره او به اوج قدرت رسید. به طوری که در آن دوره، محدوده جغرافیایی ایران با زمان ساسانیان برابری می کرد و از ماوراء النهر در شرق تا دریای مدیترانه در غرب گسترش یافته بود. در آن زمان اصفهان که پایتخت سلجوقیان بود به شهری بزرگ و آباد تبدیل شد.

14- از چه زمانی تجزیه و فروپاشی قلمرو سلجوقیان آغاز شد؟ -

پس از مرگ ملکشاه، شاهزادگان و فرماندهان نظامی برای رسیدن به تاج و تخت به جان یکدیگر افتادند و این اختلافات تا سقوط سلجوقیان، ادامه پیدا کرد.

15- خوارزمشاهیان حاکم کدام منطقه بودند و چه زمانی سلجوقیان را شکست دادند؟

خوارزم، - ناحیه ای حاصلخیز و آباد در جنوب دریاچه خوارزم (آرال) بود و از عهد باستان به شاهان آنجا، خوارزمشاه می گفتند.خوارزمشاهیان، نخست دست نشانده سلجوقیان بودند اما وقتی حکومت سلجوقی ضعیف شد، آنها از فرمانبری سرپیچی کردند و سرانجام یکی از فرمانروایان خوارزم آخرین سلطان سلجوقی را شکست داد و بر بخش های زیادی از ایران چیره شد.

16- چرا پایه های حکومت خوارزمشاهیان چندان محکم نبود و این مسأله سبب هجوم چه قومی به ایران شد؟ -

از یکسو، خلیفه عباسی فرمانروایی آنها را به رسمیت نمی شناخت از سوی دیگر، تسلطی بر فرمانروایان محلی نداشتند در چنین شرایطی بود که چنگیزخان مغول به ایران هجوم آورد

1- ازمیان سه سلسله ترک تبار، سلجوقیان مهم تر بودند؟ 

الف) تأثیردر تحولات  ایران و سایر سرزمین های اسلامی
ب) وسعت قلمرو

2- تشکیلات اداری و حکومتی سلجوقیان برگرفته از کدام سلسله ها بود؟ -

برگرفته از سامانیان و غزنویان - البته تشکیلات آن دوره ها نیز برگرفته از نظام اداری و حکومتی ایران باستان بود

3- در دوره سلجوقیان چه کسی قدرت معنوی و چه کسی قدرت سیاسی ونظامی داشت؟ -

در رأس حکومت سلجوقی، سلطان قرار داشت. در آن دوره، خلیفه عباسی بیشتر ریاست معنوی و دینی داشت وقدرت سیاسی و نظامی در اختیار سلاطین بود.

4- چرا سلاطین سلجوقی سعی می کردند خود را مطیع و پشتیبان خلیفه نشان دهند؟ -

سلاطین سعی می کردند برای مشروعیت بخشیدن به حکومت خود و جلب نظر مردم، خود را مطیع و پشتیبان دستگاه خلافت نشان دهند.

5- و یژگی شاهان دوره سلجوقی چه بود؟ 

اگرچه شاهان در امور مختلف با وزرا مشورت می کردند اما رأی و نظر آنها مافوق همه بود. در این دوره نیز سلاطین با ظلم و خودکامگی حکومت می کردند و منتقدان و مخالفان خود را به سختی مجازات می کردند. سلاطین زندگی پرتجملی داشتند و صاحب املاک و ثروت زیادی بودند.

6- چرا سلجوقیان به وجود وزیران ایرانی برای اداره کشور نیازمند بودند؟

سلجوقیان، مردمانی گله دار (دامدار) و بیابا نگرد بودند که با زور شمشیر، امور سیاسی و نظامی را در اختیار گرفتند، آنها از شهرنشینی و کشورداری بی خبر بودند و برای اداره قلمروِ پهناور خود ناگزیر شدند از وزیران ایرانی استفاده کنند.

7- دو تن از وزیران مهم سلجوقیان را نام ببرید. 

عمیدالملک کُندری  وزیر سلطان طغرل نقشی مؤثر در موفقیت های این سلطان داشت. خواجه نظام الملک  وزیر آلب ارسلان و ملکشاه نیز چنان قدرت و نفوذی داشت که کمتر کاری بدون صلاحدید و مشورت او انجام می گرفت.

8- تنظیم رابطه سلطان با خلیفه ودیگر فرمانروایان از وظایف چه کسی بود؟ 

از وظایف وزیران

9- دوره سلجوقیان از چه نظر از دوره های برجسته تاریخ ایران محسوب می شود؟ 

از نظر گسترش دانش و هنر و ادب

10- خواجه نظام الملک چه مدارسی را بنیان گذاشت؟ مهمترین آنها در کدام شهرها بودند؟ 

مدارس نظامیه،مهم ترین آنها نظامیه های نیشابور، اصفهان و بغداد بودند. او اموال و املاک زیادی را وقف این مدارس کرد.

11- ویژگی مدارس نظامیه چه بود؟ 

به مدرسان، مدیران و کارکنان نظامیه ها، حقوق پرداخت می شد. این مدارس، مقررات خاصی داشتند و استادان و شاگردان با دقت خاصی گزینش می شدند و رقابت شدیدی برای رسیدن به مقام استادی در این مدارس وجود داشت.

12- دو تن از اساتید و دانش آموختگان مدارس نظامیه را نام ببرید. 

امام محمد غزالی، عاِلم بزرگ ایرانی از استادان نظامیه بود. سعدی، شاعر معروف نیز از دانش آموختگان مدارس نظامیه بود.

13- در آستانه هجوم مغول ها کدام منطقه بزرگترین مرکز علمی و ادبی و مذهبی ایران بود؟ چرا؟ 

خراسان زیرادر - آن زمان در شهرهای خراسان بیش از سایر مناطق ایران مدرسه وجود داشت؛

14- زبان وادب فارسی در دوران غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان چه جایگاهی داشت؟ 

در هر سه دوره زبان و ادب فارسی مورد توجه و حمایت قرار گرفت و روز به روز علاقه به گسترش این زبان بیشتر شد زبان فارسی با حمله محمود غزنوی در هند، و با توسعه قلمرو توسط سلجوقیان در آسیای صغیر رواج یافت. به دنبال تغییر زبان از عربی به فارسی برای نوشتن نامه ها و فرما نهای حکومتی در دوره سلجوقی تعداد بیشتری از مورخان و دانشمندان علا قه مند به نوشتن کتاب های خود به زبان فارسی شدند(در قرن های پنجم و ششم هجری، زبان ترکی که زبان فرمانروایان بود، نیز در ایران رواج پیدا کرد و برخیاز واژ ه های آن به زبان فارسی راه یافت.)

15- چه چیز سبب گسترش شهر وشهرنشینی در دوره سلجوقی شد؟ و کدام شهرها پایتخت سلجوقیان بودند؟ 

آرامش و رونق بازرگانی، سبب گسترش شهر و شهرنشینی و به وجود آمدن شهرهای بزرگ و پرجمعیت شد. پایتختهای سلجوقیان: ری، نیشابور و اصفهان

16- ویژگی معماری در دوره سلجوقی چه بود وچگونه به اوج شکوفایی خود رسید؟ 

در ساختن مساجد ایرانی، ابتکار خاصی به کار رفت و حیاط و چهار ایوان اطراف آن معمول گردید. در ساختن انواع گنبدها، بر جها و منار ه ها، کاروانسراها و مدارس نیز الگوهای جدیدی در معماری به کار گرفته شد. در قر نهای پنجم تا هفتم هجری، «آجرکاری» و «کاشی کاری» در بناها به اوج زیبایی و شکوفایی رسید. کاشی کاری از ابتکارات مهم معماران ایرانی برای تزئین بناها بود.

17- نمونه هایی از نشانه های گسترش هنر در دوره سلجوقی را ذکر کنید. 

ظروف - زرین فام یا طلایی که با نقش و نگا رهای مختلف تزئین شدهساختن - جلد کتاب از چرم و نقش انداختن بر روی آن ساختن - ظروف سفالین لعا بدار و بدو ن لعاب خوشنویسی - فلزکاری - تذهیب

1- مغولان که بودند؟ 

اقوام بیابانگرد مغولستان، واقع در شمال چین و جنوب سیبری بودند. آب و هوای سرد و خشک منطقه، موجب شده بود که آنها شیوه زندگی کو چنشینی و دامداری را برگزینند. قبایل مغول تا پیش از چنگیزخان پراکنده بودند و حکومتی نداشتند. این قبایل به سبب افزایش جمعیت و کمبود مراتع ناگزیر بودند برای تأمین زندگی، به غارت یکدیگر و همسایگان روی آورند.

2- چنگیز که بود و چه خصوصیات ومهارت هایی داشت و چه اقدامی انجام داد؟ -

چنگیز رئیس یکی از قبایل مغول بود که قبیله های مغول را زیر فرمان خود درآورد و حکومتی نیرومند تشکیل داد چنگیز در فنون رزمی مهارت کامل داشت و در حیله های جنگی استاد بود. وی، مردی بی رحم بود و سربازان، سرداران و حتی فرزندانش باید بدون چون و چرا فرمانش را اطاعت می کردند. برای اداره کشور، مجموعه قوانینی را با عنوان یاسای چنگیزی٭ تدوین کرد و به اجرا گذاشت. یکی از اصول مهم "یاسا " آن بود کسانی که خود را تسلیم سپاه مغول می کردند، از قتل و غارت در امان بودند، اما آنان که مقاومت می کردند، باید قتل عام و غارت می شدند.

3- مغولان حمله به همسایه های خود را از چه زمانی واز کجا آغاز کردند؟ 

مغولان هم پس از آنکه متحد و قدرتمند شدند، به فکر حمله به سرزمین های آباد و تصاحب ثروت آنها افتادند. آنها نخست به چین حمله و شهر ثروتمند پکن را تسخیر و غارت کردند. مغولان سپس با فتح سرزمین هایی در غرب مغولستان، به مرزهای ایران نزدیک شدند.

4- حمله مغولان به ایران چه زمانی، چرا و چگونه انجام شد؟ 

مغولان در زمان سلطان محمد خوارزمشاه به ایران هجوم آوردندچنگیزخان در سال) 616 ق (. به بهانه کشته شدن اعضای یک کاروان تجاری مغول به جرم جاسوسی به دستور حاکم یکی از شهرهای مرزی ایران به ایران هجوم آورد. سلطان محمد در همان برخورد اول با سپاه مغول، چنان دچار بیم و هراس شد که فرار کرد. فرار او، روحیه سپاهیان و مردم را ضعیف کرد. لشکریان مغول به چند گروه تقسیم شدند و به تعداد زیادی از شهرها و آباد ی های ایران یورش بردند. هر جا که مقاومتی صورت می گرفت، ساکنان آنجا به طرز بی رحمانه ای قتل عام می شدند.

5- چرا مقاومت جلال الدین خوارزمشاه در برابر مغولان نتیجه نداد؟ 

سلطان جلال الدین، پسر و جانشین سلطان محمد خوارزمشاه، شهامتی از خود نشان داد و در یک جنگ بر مغولان پیروز شد، اما به دلیل اختلافات و درگیری های داخلی، کاری از پیش نبرد. در آن شرایط حساس، برخی از سرداران و حاکمان محلی و نیز خلیفه عباسی نه تنها جلا ل الدین را یاری نکردند، بلکه با وی وارد جنگ شدند.

6- مغولان در حمله به ایران چه صدماتی را وارد کردند؟ 

حمله چنگیز، یکی از فجایع تاریخ ایران بود. شهرها و آبادی های زیادی را ویران کردند. مزارع، قنا تها، مساجد، مدارس و کتابخانه ها را خراب کردند و کتا بها را سوزاندند. بسیاری از ایرانیان را اسیر، آواره و بسیاری راکشتند ترس و وحشت سراسر ایران را فراگرفت و مردم دچار سرخوردگی شدند. میل به گوشه گیری و دوری از اجتماع در جامعه، رواج یافت.

7- هلاکوخان که بود و چه اقداماتی انجام داد؟ 

هلاکوخان نوه چنگیز، مأمور شد فتوحات مغول را در ایران و دیگر بخش های جهان اسلام، کامل کند. او، نخست اسماعیلیان ایران را از بین برد و قلعه های آنان را ویران کرد؛ سپس با تسخیر بغداد و کشتن خلیفه (656 ق)، خلافت عباسی را برانداخت. هلاکوخان پس از نابودی خلافت عباسی، حکومت ایلخانان را تأسیس کرد. او به همراه فرزندان و نوادگانش، حدود هشتاد سال بر ایران فرمان راندند.

8- اوضاع سیاسی ایران در زمان فرمانروایی ایلخانان ورابطه آنان با اروپاییان چگونه بود؟ 

در دوران فرمانروایی سلسله ایلخانان، ایران از نظر سیاسی یکپارچه و متحد شد و حکام و سرداران محلی تحت حاکمیت و سلطه مغولان، قرار گرفتند. حکومت ایلخانان با سایر حکومت های مغولی در آسیا و دولت های اروپایی ارتباط برقرار کرد. اروپاییان هم پس از جنگ های صلیبی، بیش از گذشته علاقه مند بودند که با کشورهای مسلمان و آسیایی، رابطه سیاسی و بازرگانی داشته باشند.

9- اوضاع ایران پس از ایلخانان چگونه بود؟ 

پس از مرگ آخرین ایلخان مغول (ابوسعید)، حکومت ایلخانان فرو پاشید. ایران بار دیگر گرفتار هرج و مرج، آشوب، جنگ و قتل و غار تهای بی حساب شد؛ یکپارچگی و اتحاد سیاسی کشور ما از بین رفت و حاکمان محلی و سرداران مغول و غیرمغول، هر کدام بر بخشی از آن مسلط شدند و با یکدیگر به رقابت و ستیز برخاستند.

10- قیام سربداران تحت تأثیر تعلیمات چه کسانی ودر کجا شکل گرفت؟ 

قیام سربداران از روستای باشتین در سبزوار آغاز شد مردم سبزوار بر اثر تعلیمات شیخ خلیفه و شیخ حسن جوری، آماده مقابله با ظلم و ظالمان شده بودند.

11- قیام سربداران چگونه شکل گرفت؟ وچگونه از بین رفت؟ 

ساکنان روستای باشتین که از زیاد ه خواهی و گستاخی مأموران حاکم مغولی خراسان به ستوه آمده بودند، به پا خاستند و مأموران مغول را مجازات کردند. آنان سپس با شعار «سر به دار می دهیم، تن به ذلتّ نمی دهیم»، سپاه حاکم مغول را در آن ولایت شکست دادند. قیام به سرعت گسترش یافت و سربداران پس از تصرف شهر سبزوار، حکومت خود را تأسیس کردند. آنان با پیروزی بر سرداران و حاکمان مغول در خراسان، قلمرو خود را به مناطق همجوار گسترش دادند. حکومت سربداران، پشتیبان مذهب شیعه بود. این حکومت محلّی پس از یورش تیمور به ایران از بین رفت.

12- چه زمانی ایران مورد هجوم و لشکرکشی تیمور قرار گرفت؟ 

در اواخر قرن هشتم هجری، از سمت شمال شرق

13- تیمور که بود و چه خصوصیاتی داشت و چه اقداماتی انجام داد؟ -

تیمور گورکانی یکی از فاتحان مشهور در تاریخ است که بخش وسیعی از آسیا را فتح کرد و امپراتوری تیموری را بنیان گذاشت. او خود را از خاندان چنگیز می دانست. تیمور در بی رحمی و خونریزی دست کمی از چنگیزخان مغول نداشت. او به هنر، علاقه نشان می داد و هر شهر و ولایتی را که می گشود، هنرمندان و صنعتگرانش را به پایتخت خود سمرقند (امروزی) می فرستاد. تیمور حرص و طمع بسیاری به کشورگشایی داشت و در اندیشه فتح چین بود که مرگ، امانش نداد.

14- علت حمله های مکرر تیمور به ایران چه بود ومحدوده حکومت وی کدام مناطق بود؟ 

تیمور پس از آنکه بر ماوراءالنهر تسلط یافت، با سوء استفاده از اوضاع پریشان و آشفته ایران که بر هر گوشه آن خانی و سرداری حکومت می کرد، چندین مرتبه به کشور ما یورش آورد که آسیب و صدمات فراوانی وارد کرد. عده زیادی تلف شدند و اموال مردم غارت گردید. امپراتوری تیمور از مرزهای چین تا شام گسترش یافته بود. پس از مرگ وی، فرزندان و نوادگانش هر کدام به بخشی از امپراتوری او مسلط شدند و با یکدیگر به دشمنی و ستیز پرداختند.

15- جانشین تیمور که بود و حکومت تیموریان چه زمانی از بین رفت؟ 

شاهرخ پسر تیمور، بر رقبیان خود برتری یافت و موفق شد بخش وسیعی از ایران را تحت تسلط خود درآورد. حکومت تیموریان سرانجام با ظهور حکومت صفویان در ایران از میان رفت

1- چرا دانشمندان و بزرگان ایرانی کوشیدند به مغولان نزدیک شوند؟ 

آشنا کردن مغولان با فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی

مهار کردن خوی خشن و ویرانگر بیابانگردان مغول 

آموختن راه و رسم کشورداری به آنان 

جلوگیری از خونریزی بیشتر

2- خواجه نصیر الدین طوسی که بود و چه اقداماتی انجام داد؟ 

از برجسته ترین دانشمندان مسلمان ایرانی و مشاور هلاکوخان بود. او در جریان لشکرکشی هلاکو، تلاش زیادی برای حفظ جان مردم و کاهش قتل و غارت های مغولان کرد. به تشویق او هلاکو رصدخانه مراغه را ساخت که تبدیل به یک مرکز علمی و تحقیقاتی عظیم شد که منجمان و دانشمندان زیادی در آن فعّالیت می کردند رصدخانه مراغه به وسایل اخترشناسی و کتابخانه بزرگی، مجهز بود.

3- خواجه رشید الدین فضل ا... همدانی که بود و چه اقداماتی انجام داد و معروفترین کتاب وی چه نام دارد؟ 

از سیاستمداران و دانشمندان نامدار ایرانی در دوره مغول بود. به عنوان پزشک به دربار ایلخانان راه یافت و ٔ به عمران و آبادی و انجام کارهای خیریه علاقه داشت رَبْع رشیدی را در تبریز بنا کرد که شامل مسجد، مدرسه، بیمارستان، خانقاه و کتابخانه می شد را که تعداد زیادی از عالمان و پزشکان در آن اشتغال داشتند، وقف کرد معرو فترین کتاب او جامع التواریخ رشیدی است. این وزیر دانشمند نیز به دستور ایلخان مغول به قتل رسید.

4- مغولان چه دینی داشتند؟ 

مغولان هنگامی که به ایران هجوم آوردند دین واحدی نداشتند؛ عد ه ای از آنها هنوز به آیین گذشتگان خود اعتقاد داشتند و گروه دیگری پیرو آیین بودایی و دین مسیحیت بودند.

5- چرا مبلغان بودایی ومسیحی در زمان ایلخانان برای گسترش آیین خود در ایران موفق نبودند؟ 

زیرا مردم ایران اعتقاد محکمی به اسلام داشتند. سرانجام بر اثر کوشش عالمان و وزیران ایرانی، ایلخانان به دین اسلام درآمدند و مسلمان شدند.

6- در زمان غازان خان چه اقدامتی انجام شد؟ 

غازان خان به تشویق و راهنمایی وزیر خود، خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی، اقدام به اصلاح امور اداری، مالی و قضایی کرد. این ایلخان، همچنین برای عمران و آبادانی تبریز بسیار کوشید. به روزگار او، شُنْب غازان در تبریز با دوازده بنای مهم مانند بیمارستان، مسجد، کاخ، مدرسه، کتابخانه و... بر پا شد. هم زمان در بسیاری از شهرها مسجدی بزرگ و در کنار آن گرمابه ای برای تأمین هزینه نگاهداری مسجد ساختند.

7- سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) چا اقداماتی انجام داد؟ 

سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) جانشین غازانخان نیز علاقه مند به عمران و آبادانی بود. او به پیشنهاد وزیرش خواجه رشیدالدین فضل ا...، پایتخت را به سلطانیه منتقل کرد و موجب آبادی آنجا شد. اولجایتو در آن شهر آرامگاهی برای خود بنا کرد که به گنبد سلطانیه معروف است و یکی از شاهکارهای معماری در جهان اسلام به شمار م یآید.

8- میزان توجه به عمران و آبادی ومعماری در زمان ابوسعید)آخرین ایلخان مغول (چه اندازه بود؟ 

در دوران ابوسعید آخرین ایلخان مغول نیز بناهای باشکوهی ساخته شد. این بناها از نظر عظمت و بلندی گنبدها و ایوان ها که منظیر هستند. گچبری و کاشی کاری های زیبا و اعجاب انگیز بناهای مذکور، حکایت از ذوق و نبوغ معماران ایرانی در آن زمان دارد.

9- شاهرخ پسر تیمور چه تفاوتی با پدرش داشت و چه اقداماتی در زمان او انجام شد؟ 

شاهرخ پسر تیمور که تحت تأثیر فرهنگ و تمدن ایران قرار داشت، راه پدر را در جنگ و خونریزی ادامه نداد. در زمان او هرات به پایتختی تیموریان انتخاب و به یکی از بزر گترین و باشکوه ترین شهرهای ایران تبدیل شد. به سبب توجه و علاقه شاهرخ به ادب و هنر، تعداد زیادی از شاعران، هنرمندان و معماران نامدار به این شهر آمدند. همچنین مدارس و کتابخانه های متعددی به فرمان او در هرات ساخته شد و جویندگان علم و دانش را از گوشه و کنار ایران به خود جذب کرد. گوهرشاد، همسر شاهرخ از زنان نیکوکار بود او بناهای متعددی در هرات و مشهد ساخت که مسجد گوهرشاد در جوار حرم حضرت امام رضا یکی از آنهاست.

10- در کدام دوره هنر نگارگری و خوشنویسی شکوفا شد؟

در دوره تیموریان