دانستنی هایی در مورد ساختمان زمین (کلاس پنجم ابتدایی)

زیر سطح زمینی که ما برآن گام می گذاریم بر خلافسطح سخت وجامدآن ویژگیهای خاص خود را دارد. با افزایش عمق هم جنس وهم حالتمواد سازنده زمین تغییر می کند. این همان چیزی است که باعث تعجب و شگفتی می شود. کره زمین را براساس تغییر خواص فیزیکی وشیمیایی آن به چند لایه تقسیم می نمایند.

پوسته(crust)

دانشمندان علوم زمین و زلزله شناس با مطالعهامواج ثبت شده زلزله ها درایستگا ههای زلزله سنجی وزلزله شناسی به این واقعیات متفاوت ازهم پی برده اند. اولین بررسی ها که در این زمینه انجام شده است بیانگر تغییر روندامواج در اعماق چهل کیلومتری خشکیها و پنج کیلومتری کف اقیانوسها می باشد جائی کهشناخته می شود و به افتخار کاشف آن«موهوروویچ» استاد دانشگاه زاگرب به نام انفصال «موهو» معروف شده است. ضخامت متوسطقسمت جامد پانزده کیلومتر و وزن مخصوص آن 2.7 است .
مختلف سنگها است و با یک افزایش تند در سرعت امواجPS زمین بنام“ پوسته ” زمین معروف است که درمقایسه با شعاع زمین ضخامت نا چیزی دارد . ضخامت پوسته زمین در زیر اقیانوسهانازکتر از قاره ها است.(حداقل 10 کیلومتر در
:
! بخش سیال (SIAL)
بخش سیال (SIAL)تشکیل و بعلت فراوانی عناصرآلومینیوم (SI-AL) .
! (SIMA)
بخش سیما (SIMA)بازالتی (SI-MG) .
البته از تخریب سنگهای دو بخش بالا طبقه رسوبی تشکیل می گرددکه شاملآبرفتها ونهشته های مختلف است.ضخامت این طبقه در گودیها گاهی به 10 کیلومتر می رسدوبعضی جاها دگرگون شده اند.

گوشته یا جبه (mantle)
از زلزله ها مشاهده می شود در عمق 2900کیلومتری از سطح زمین است و بنام “.
حد فاصل بین گسستگی موهوروویچ وگوتنبرگ بناممعروف است.در گوشته نیز خصوصیات امواجلرزه ای تغییر می نمایدکه با توجه به همین تغییر به چندبخش تقسیم می شود:
الف ) لایه بالایی: این بخش منشاء بسیاری از فعالیتهایزمین است همانندفغالیتهای ماگمایی، زلزله های عمیق و تغییر مکان قاره ها.بخشبالایی همراه با پوسته یک لایه به ضخامت 70تا 100کیلومتررا تشکیل می دهدکه ازسنگهای سخت وشکننده تشکیل می دهدوبنام “ ”تقسیم شده که به هر یک از آنها“صفحه” می گویند. صفحه ها نسبت به یکدیگر در حالتغییر و جابجائی می باشند که این حرکتها رویدادهای زمین شناسی را بوجود میآورد. محققین زمین شناسی بر وجود سنگهای فو ق بازی در این قسمت اتفاق نظر دارند، اما درمورد توزیع آن اتفاق نظر ندارند.
در زیر سنگ کره ناحیه ای به نام “سست کره” معروف است.سرعت امواج لرزه ای در.
ب)- ناحیه عبور:این منطقه بین 400 تا حدود 1000 کیلومتری عمق زمین است. در این قسمت شاهد افزایش نسبی سرعت امواج هستیم که بیانگر تغییر ماهیت سنگهای این
قسمکت سنگها چگال وبسیار الاستیک اند وسرعت امواج زلزله بصورت تقریباً یکنواختی.
در زیرگوشته زمین از عمق 2900 کیلومتری تا مرکز زمین هسته زمینقراردارد. درهسته زمین د عمق 5120 کیلومتری یک انفصال در خواصداردکه هسته رابا توجه به آن بدو قسمت خارجی و داخلی تقسیم می کنند. از آنجا کهامواج عرضی از هسته خارجی عبور نمی کنند بایستی این قسمت را مایع دانست و چوندرهسته داخلی سرعت امواج افزایش می یابد این قسمت را جامد می دانند.

هسته(core)

جنس هسته زمین را بیشترنیکل تشکیل داده است. هسته نقشی درحرکت ورقه های سنگ کره ندارد ولی منبع تولید.
انضمام قسمت بالائی گوشته فوقانی قسمت سخت زمین را تشکیل می دهند که سنگ کره یاخوانده می شود و بر سست کره که حالتخمیری دارد واقع شده است. ضخامت لیتوسفربطور متوسط 100کیلو متر است.لیتوسفر بهصفحه های مجزائی تقسیم می شود که این صفحه ها ثابت نیستند و دائماً در حال حرکتندکه.
لیتوسفر از شش صفحه اصلیبنامهای افریقا،اوراسیا،امریکا،آرام،استرالیاوقطبی بعلاوه چند صفحه کوچکتر تقسیمشده است.حرکت صفحه ها نسبت به هم به سه طریق انجام می گیرد:
الف )- در پشتههای اقیانوسی صفحه ها از هم دور می شوند ومواد مذاب درون زمین از اینجا بیرون می.
ب ) – صفحه ها بهم نزدیک وبا هم بر خورد می کنندویک صفحه به زیر دیگری میرود (در مرز صفحه های اقیانوسی وقاره ای)
.
به حالت “ الف” که ورقه ها از هم دور می شوند و باعث بیرون ریختن موادمذاب می شود بخش “سازنده” زمین می گویند و به قسمت “ب” که که صفحه ها به هم برخوردوبه زیر یکدیگر می روند بخش “ مخرب ” می گویند.
بیشتر فعالیتهای تکتونیکی مثلزلزله هادر حاشیه صفحه ها ی پوسته زمین رخ می دهد و قسمت مرکزی صفحه های زمین کمتردچار زلزله شده اند، و همینگونه زلزله ها در محل برخورد صفحه های قاره ای اتفاق می.
ریخته و منجمد می شوند و بخشی از صفحه ها تولد شده از محور میانی از هم دور می شوند، وبعد از طی مسافتی نسبتاً طولانی صفحه های مزبور دوباره در گوشته فرو رفته ومدفونمی شوند وموجب ایجاد گودالهای عمیقی می گردد نظیر گودال ماریان، کوریل و…..
تکتونیک صفحه ای از محور بر آمده اقیانوسها متولدو بطور جانبی گسترش می یابد وسرانجام به اعماق گوشته رانده می شود. قاره ها دارای ضخامت زیاد هستند و ازنظرترکیبشیمیائی و جنس با صفحه های اقیانوسی تفاوت دارندودر صفحه های اقیانوسی همانند میخقراردارن یا همانندچوب پنبه که در آب شناور است قرار دارندودر نتیجه قاره ها نیز درحرکت صفحه ها شرکت می کنند.
یا جاهایی صفحه ها در مقابل هم واقعند و یا جاهایی که صفحه ها بدرون زمین فرو می

منبع: دانش نامه ی رشد