سوالات درس یازدهم  مطالعات اجتماعی نهم

1-اوضاع کشور پس از سقوط سلسله صفوی چگونه بود؟

پاسخ: در پی تسلط افغان ها بر اصفهان و برکناری و قتل شاه سلطان حسین صفوی، ایران گرفتار تجزیه و تفرقه شد. افغان ها توان حکومت بر سراسر ایران را نداشتند.به همین دلیل، در گوشه و کنار کشور مدعیانی سر برآوردند. روسیه و عثمانی نیز با استفاده از آشفتگی اوضاع، قسمتهایی از شمال و غرب ایران را اشغال کردند.

2-نادر چگونه به قدرت رسید و چه سلسله ای را بنیان نهاد؟

پاسخ: در اوضاع آشفته کشور، نادر که سرداری از ایل افشار بود، برای نجات ایران به یکی از شاهزادگان صفوی پیوست.او و سپاهیانش، نخست افغان ها را سرکوب و تار و مار کردند و سپس نیروهای روسیه و عثمانی را از ایران بیرون راندند.نادر پس از این پیروزی ها، خاندان صفوی را کنار زد و خود بر تخت شاهی نشست.بدین ترتیب، سلسله افشاریه پایه گذاری شد.

3-نادر شاه افشار چند سال حکومت کرد و چرا به هند لشکر کشید؟

پاسخ: بیشتر دوره دوازده ساله پادشاهی نادر به نبرد با بیگانگان و فرونشاندن شورشهای داخلی گذشت.نادرشاه در تعقیب گروهی از افغان های شورشی که به هندوستان گریخته بودند، به آن کشور لشکر کشید.او تا دهلی پیش رفت و با غنیمت های بسیار به کشور بازگشت.

4-تصمیم نادرشاه افشار برای تبدیل ایران به یک کشور یکپارچه وقدرتمند چه بود.

پاسخ: برای اینکه بتواند از استقالل و تمامیت سرزمینی خود در برابر دشمنان دفاع کند.وی از موقعیت حساس خلیج فارس و اهمیت نیروی دریایی آگاه بود؛ ازاین رو، برای تأسیس نیروی دریایی ایران در خلیج فارس، کارهایی انجام داد اما این کارها با مرگ او متوقف شد.

5-چه چیز سبب قتل نادرشاه افشار توسط فرماندهان سپاهش شد؟

پاسخ: نافرمانی ها و شورش های پیاپی در سا لهای پایانی حکومت نادر، تأثیر روحی و روانی نامطلوبی بر او گذاشت. او که نسبت به اطرافیان و سرداران خود بدگمان شده بود، به رفتارهای خشونت آمیز و بی رحمانه روی آورد. فرماندهان سپاه نادرشاه که از جان خود می ترسیدند، او را به قتل رساندند.

6-اوضاع ایران پس از قتل نادر چگونه بود؟

پاسخ: به دنبال قتل نادرشاه، ایران بار دیگر به صحنه جنگ حاکمان محلی و سران ایل ها تبدیل شد و نا آرامی و آشوب سراسر کشور را فراگرفت.از قلمرو پهناوری هم که نادرشاه بر آن فرمان می راند، فقط خراسان در اختیار شاهرخ، نوه او، باقی ماند.

7-چه کسی سلسله زندیه را پایه گذاری کرد،چه لقبی داشت و چگونه حکومت می کرد؟

پاسخ: سرانجام، کریمخان از ایل زندیه، با پیروزی بر دیگر مدعیان حکومت، برای مدتی به درگیری ها و نزاع های داخلی پایان بخشید.او حکومتِ بخش بزرگی از ایران به جز خراسان را به دست گرفت و سلسله زندیه را بنیان گذاشت.کریم خان به جای عنوان شاه، لقب وکیل الرعایا یعنی نماینده مردم را برای خود برگزید.او با ملایمت و مهربانی با مردم رفتار می کرد، به صلح، آسایش و آرامش عمومی اهمیت می داد و می کوشید با استفاده از شیوه های مسالمت آمیز، از بروز ناامنی و شورش های داخلی جلوگیری کند.

8-کریم خان زند چند سال حکومت کرد ودر زمان وی چه بناهایی ساخته شد؟

پاسخ: دوران فرمانروایی کریم خان سی سال طول کشید.در این دوران، ثبات و آرامش نسبی در سراسر کشور به وجود آمد و در نتیجه، اوضاع اجتماعی و اقتصادی بهتر شد.در این زمان، بناهای مهمی مانند بازار وکیل، مسجد وکیل، حمام وکیل و ارگ کریم خان در شیراز، پایتخت زندیه، ساخته شد و فعّالیتهای علمی و فرهنگی در آن شهر رونق گرفت.با مرگ وکیل الرعایا، افراد خاندان او برای کسب قدرت با یکدیگر درگیر شدند و بار دیگر جنگ داخلی کشور را فرا گرفت

9 -آقامحمد خان قاجار چگونه به قدرت رسید؟

پاسخ: ایل قاجار یکی از ایل های ترک تبار ایران بود.رئیس این ایل پس از کشته شدن نادرشاه مدعی حکومت ایران شد اما از کریمخان زند شکست خورد و به قتل رسید.پسر او، آقامحمدخان، پس از مرگ کریمخان تلاش برای رسیدن به حکومت را آغاز کرد.او پس از مدتی جنگ و گریز، لطفعلی خان، آخرین فرمانروای زندیه را شکست داد و به قتل رساند.همچنین، مردم کرمان را به دلیل پناه دادن به لطفعلی خان، بی رحمانه مجازات کرد.

10-دوره حکومت فتحعلی شاه با شروع نفوذ چه کشورهایی در ایران همزمان شد؟

پاسخ: پس از آنکه آقامحمدخان به دست خدمتکارانش کشته شد، برادرزاده او، فتحعلیشاه، به قدرت رسید.دوره حکومت فتحعلی شاه، همزمان با آغاز نفوذ و دخالت گسترده کشورهای روسیه، انگلستان و فرانسه در ایران بود.

11-علل تغییرات در اروپا همزمان با روی کارآمدن قاجاریه که سبب افزایش رقابت استعماری آنان شد چه بود؟

پاسخ: انقالب صنعتی که از انگلستان آغاز شد و در اروپا گسترش یافت.و نیروی ماشین و ابزارهای صنعتی جای نیروی انسان و ابزارهای دستی را در تولید گرفت.ازاینرو، سرعت و میزان تولید افزایش یافت. انقلاب صنعتی موجب شکوفایی اقتصادی و افزایش قدرت نظامی و سیاسی کشورهای اروپایی شد و توجه آنها را به سوی کشورهایی که مواد اوّلیه یا بازار مصرف مناسبی داشتند، جلب کرد.

12 -روسیه از چه زمانی قدرتمند شد و پس از آن چه اهدافی را دنبال کرد؟

پاسخ: بعد از فرمانروایی پتر و در نتیجه برنامه ها و فعّالیت های او به کشوری قدرتمند و استعمارگر تبدیل شد.پس از آن نیز با حمله به کشورهای همسایه، قلمرو خود را گسترش داد.یکی از اهداف استعماری این کشور رسیدن به آ بهای آزاد و گرم خلیج فارس و اقیانوس هند بود.

13-عهدنامه گلستان چرا میان ایران وروسیه بسته شد و به موجب این قرارداد کدام مناطق از ایران جدا شد؟

پاسخ: در زمان فتحعلی شاه، روسیه با ارتشی مجهز به سلاح های جدید و آشنا با فنون جنگی تازه به قلمرو ایران در قفقاز حمله کرد.سپاه ایران با جنگاوران ایلهای مختلف ولی با سلاح های ابتدایی به مقابله پرداخت.سرانجام پس از ده سال،روسیه پیروز شد و عهدنامۀ گلستان را به ایران تحمیل کرد وبه موجب آن، ایالتهای گرجستان و داغستان و شهرهای باکو و گنجه از حاکمیت ایران خارج شدند و تحت حاکمیت روسیه قرار گرفتند.

14-چرا عهدنامه ترکنچای میان ایران وروسیه بسته شد و چه مفادی داشت؟

پاسخ: جنگاوران ایل ها و نیروهای داوطلب مردمی برای جبران عهدنامه گلستان با فتوای علما به سرعت مناطق اشغال شده را آزاد کردند روسیه با تمام قوا وارد جنگ شد و با شکست دادن سپاه ایران، عهدنامۀ ترکمان چای را که ننگین تر از قرارداد گلستان بود به کشور ما تحمیل کرد.بر اساس آن سرزمین های ایرانیِ شمال رود ارس به تصرف روسیه درآمد؛ ایران از کشتی رانی در دریای مازندران محروم گردید و مجبور به پرداخت غرامت شد.

15مهمترین هدف انگلستان از رابطه با حکومت قاجار چه بود؟

پاسخ: جلوگیری از دسترسی کشورهای رقیب به هندوستان (مهمترین مستعمره انگلستان) از طریق ایران

16 -تعهدات ایران و انگلستان در عهدنامه های مرتبط با موضوع هند در زمان فتحعلی شاه چه بود؟

پاسخ: بخشی از مفاد عهدنامه مفصل که در سال 1227 ق میان ایران و انگلستان بسته شد:

-انگلیسی ها نیز متعهد شدند که در صورت حمله کشورهای دیگر به ایران، به حکومت قاجار کمک های مالی حکومت قاجار تعهد کرد که به هیچ کشوری اجازه ندهد از خاک ایران به هندوستان لشکرکشی کند و نظامی کنند.

-اگر میان دولت ایران و طوایف افغان اختلاف و نزاعی صورت گرفت دولت انگلستان مداخله نخواهد کرد.

17 -افغانستان و بخشی از سیستان و بلوچستان چه زمانی از ایران جدا شد؟

پاسخ: انگلستان در طول جنگ های روسیه با ایران، به تعهدات خود عمل نکرد.این کشور، در دوران محمدشاه و ناصرالدین شاه با لشکرکشی به خلیج فارس و حمله به جزایر و بنادر ایران، حکومت قاجار را مجبور کرد که به جدایی افغانستان از ایران رضایت دهد.انگلیسی ها همچنین ناصرالدی نشاه را وادار کردند که با جدای قسمت شرقی سیستان و بلوچستان از ایران موافقت کند.علاوه بر اینها، تعدادی از جزایر ایرانی خلیج فارس را اشغال و به پایگاه نظامی خود تبدیل کردند.

18 -مفاد عهدنامه پاریس چه بود؟

پاسخ: بخشی از مفاد عهدنامه پاریس که در سال 1273 ق میان ایران و انگلستان بسته شد: دولت ایران از هر نوع ادعای حاکمیت نسبت به هرات و سایر قسمت های افغانستان دست برداشته و متعهد می گردد که از مداخله در امور آن سرزمین خودداری نماید.پس از آنکه دولت ایران نیروهای خود را از هرات خارج کرد و سفیر انگلستان را پذیرفت، دولت انگلیس نیروهای خود را از سواحل و بنادر ایران خارج می کند