نکات دستوری فارسی کلاس پنجم و ششم

واژگان هم خانواده: واژگانی که دارای ریشه ی مشترکی هستند و از نظر معنا به هم نزدیک هستند 
این جز مشترک معنی دار، ممکن است ریشه فعل یا اسم یا صفت یا ضمیر باشد
 مثلا 
بینا، بیننده، بینش و.... همگی از ریشه فعلی (بین) هستند 

شاکر، شکر،  تشکر، شکور و.... از ریشه (شکر) هستند

واژگان مترادف:  
کلمه هایی که معنی یکسان و مشابه دارند به طوری که در یک جمله به جای یکدیگر قرار می گیرند 

راحت: آسان 
نغمه: آواز

واژگان مخالف 
کلمه هایی که از نظر معنی مخالف هم هستند 

دیر و زود 
پیر و جوان 

با افزودن بی و نا به اول بعضی کلمه ها می توان متضاد آن ها را ساخت 

با ادب و بی ادب 
درست و نادرست

واژگان هم آوا (متشابه): 
کلمه هایی که تلفظ یکسانی دارند اما از نظر معنایی و نوشتاری متفاوت هستند 

غذا (خوراک) 
قضا (حکم کردن) 

خرد (کوچک) 
خورد (میل کرد)

حیاط (زمین جلوی خانه  )
حیات (زندگی) 

قریب (نزدیک) 
غریب (نا آشنا) 

✅بعضی کلمات هم آوا داریم که از نظر نوشتاری هم یکسان هستند ولی معنای متفاوت دارند 

روان (جاری) 
روان (روح) 

شیر (خوراکی)
شیر (حیوان) 

✅ کلماتی مانند حکما،  علما، خوش نما، ناقلا و.... آهنگ و وزن یکسانی دارند 
در پایان نثرهای موزون یا شعر دیده می شود 
کباب، شتاب، کتاب 
مقدسات،  ضایعات، تحقیقات 
آباد، خرداد، رویداد 
هم آهنگ هستند

حروف ربط 
به کلمه هایی که به تنهایی معنای مستقلی ندارند و جمله ها را به هم ربط می دهند حرف ربط یا پیوند می گویند 

و، تا، که، ولی، اما، چون، زیرا، اگر، همین که و....

✅ حرف (و) اگر دو جمله را به هم پیوند دهد حرف ربط است 

ولی اگر بین دو اسم یا دو صفت قرار گیرد حرف ربط نیست 

عزیز و مهربان ❌
کتاب و دفتر ❌

نکات تصویر خوانی 

✅ تصویر را با دقت می بینیم (دیدن)
✅ برای درک ارتباط اجرای تصویر، فکر می کنیم (اندیشیدن) 
✅ ارتباط اجزای تصاویر را درک می کنیم (یافتن)
✅ درباره ی آن صحبت می کنیم (گفتن)

کلمه ها از نظر ساختاری یا ساده هستند یا غیر ساده 

کلمه های ساده:
کلمه ای که فقط از یک قسمت تشکیل شده است 

کلمه های غیر ساده: 
کلمه ای که از چند قسمت ساخته شده است

کلمه های غیر ساده انواع گوناگون دارند 
الف) مرکب: 
واژه هایی که بیشتر از یک جز دارند و تمام اجزای آن ها معنی دار هستند 
مداد + پاک + کن 
خوش + حال 

ب) مشتق 
به واژه هایی که یک قسمت معنی دار و یک وند (پیشوند، میانوند، پسوند) دارند 
▪️پیشوند: به وند هایی که قبل از جز معنی دار باشند 
با + ادب 
ن+ سوز 
هم + نشین 
▪️میانوند: وند هایی که در بین کلمه های غیر ساده می آیند 
سر+تا+سر 
لب + ا+لب 
▪️پسوند: وندهایی که پس از جز معنی دار می آیند 
اصفهان + ی 
سبزه + زار 
آهن + گر
سرخ + ک
بچه + گانه 
باغ + چه 

نکته: 
بعضی از این وندها با اضافه شدن به یک واژه، به آن معنی (دارندگی و انجام دهندگی کاری) می دهند 
کارگر: کسی که کار می کند 
رفتگر: کسی که خیابان را تمیز می کند 
زرگر: کسی که با طلا و زر کار می کند 
صنعتگر: کسی که دارای صنعت و حرفه است

به کلماتی مثل سروبن، گلبن،خاربن، بید بن و.... که دو قسمت معنی دار دارند،کلمه های مرکب می گویند که کلمه ساخته شده دارای معنی است 
سرو: با معنی 
بن: با معنی 
سرو بن: ریشه درخت سرو 

هنگام داستان خوانی یا گوش دادن داستان سعی کنید شخصیت های داستان را بشناسید و موضوع را درک کنید 
فضا و مکان داستان را مجسم کنید.
زمان رخدادها را بدانیم 
پیام داستان را درک کنیم 
نام کتابی که داستان از آن نقل شده است را بخاطر بسپاریم 

برای اجرای نمایش جذاب تر؛
صحنه پردازی خوبی داشته باشیم 
نقش مناسبی انتخاب کنیم 
نقش را به نمایش گذاشته 
کارمان را نقد و بررسی کنیم 

خاطره نویسی 
زمان و مکان را مشخص کنید
شخصیت هایی را که در خاطره حضور دارند بنویسید 

خوب گوش دادن:
شنیدن و گوش دادن با هم تفاوت دارد 
آنچه به گوش ما می رسد شنیدن است 
اما آنچه با آگاهی و خواست خودتان انتخاب می کنید و در آن دقت می کنید و به دنبال هدفی هستید گوش دادن است 

شنیدن فرایندی جسمی است که صدا را می شنویم 
گوش دادن فرآیند تکامل یافته ای است که صدایی که برای گوش دادن انتخاب کرده ایم تفسیر می کنیم و پاسخگو هستیم