به گیتی، به از راستی، پیشه نیست ارایه

ارایه های ادبی به گیتی، به ازراستی،پیشه نیست

قالب شعری(مثنوی)

پیشه و اندیشه(قافیه- نهاد)

راستی و کژی(تضاد)

"به " در مصراع اول یعنی "در" و در مصراع دوم یعنی"بهتر"

به بیچارگان بر، بباید گریست

سخن کژ(ترکیب وصفی)

بیچارگان(متمم)

به بیچارگان بر(دو حرف اضافه بر یک متمم)

این بین 2 جمله دارد (بیچارگی است- بباید گریست)

هر آن کو که گردد به گرد دروغ

ستمکاره خوانیمش و بی فروغ

دروغ و بی فروغ(قافیه)

هر کسی که در مصراع اول و ما در مصراع دوم (نهاد)است.

'ش' در خوانیمش مفعول

دروغ، ستمکار، بی فروغ (تناسب)

گرد دروغ (کنایه از دروغ گفتن)

این بیت2 جمله دارد (گردد به گرددروغ- ستمکاره و بی فروغ خوانیمش)

راستی و کاستی (قافیه- تضاد)

راستی (مفعول)

تو، کاستی (نهاد)

همه(قید)

این بیت2جمله دارد (راستی کن- نیاید)

درست و توست(قافیه)

چنان(قید)

دشمن جان(ترکیب اضافی)

'هر آن کس' در مصراع اول و 'او' در مصراع دوم(نهاد)است.

درست(مفعول)

'دشمن جان' تو برای فعل 'دان' (نهاد)است.

این بیت3 جمله دارد(با تو نگوید- چنان دان- جان توست)

همه راستی کن که از راستی

نیاید به کار اندرون، کاستی

راستی و کاستی(قافیه)

در راستی(نهاد)

در کاستی(مفعول)

بر(حرف اضافه)

گشاده است بر ما در راستی

چه کوبیم خیره در کاستی؟

در راستی را خیره کوبیدن(کنایه از دروغ گفتن)

این بیت2 جمله دارد(گشاده است- کوبیم)

آزمای و رای(قافیه)

تو که محذوف شده(نهاد)است.

مکن دوستی با دروغ آزمای

همان نیز با مرد ناپاک رای

مرد ناپاک(ترکیب وصفی)

این بیت2 جمله دارد(مکن- دوستی نکردن با مرد ناپاک)

به گیتی به از راستی پیشه نیست

ز کژی بَتَر، هیچ اندیشه نیست

معنی: در در جهان اندیشه و فکری بهتر از راستی وجود ندارد. و هیچ فکری بدتر از دروغگویی و نادرستی نیست.

سخن گفتن کژ ز بیچارگیست

به بیچارگان بر، بباید گریست

دروغ و نادرستی سخن گفتن از بدبختی انسان است و به حال انسانهای بیچاره باید گریه کرد.

هر آن کو که گردد به گرد دروغ

ستمکاره خوانیمش و بی فروغ

هر کسی که بدنبال نادرستی و دروغ گویی باشد شخصی ستمکار و تاریک خوانده می شود.

همه راستی کن که از راستی

نیاید به کار اندرون، کاستی

همیشه راستگو باش و کار درست را انجام بده زیرا که هیچگاه در درون مایه ی کار درست و راستی کمی و کاستی وجود ندارد.

هر آنکس که با تو نگوید درست

هر کسی که به تو دروغ می گوید و نادرستی در کارش دارد، بدان که او دشمن تو است.

گشاده است بر ما در راستی

چه کوبیم خیره در کاستی؟

در راستی و درستی بر ما گشوده و باز است، پس چرا بیهوده بدنبال دروغ و کم بودن و بدی برویم؟

مکن دوستی با دروغ آزمای

همان نیز با مرد ناپاک رای

با انسان دروغگو دوستی نکن، همانطور که با انسان های ناپاک هم اندیشی و دوستی نمی کنی.